بررسي عوامل مؤثر بر آب‌دهي قنات به‌عنوان روشي براي استحصال پايدار آب از منابع آب زيرزميني

احداث قنات فني براي دستيابي به آب و انتقال آن براي مصارف مختلف است و با توجه به گستره وسيعي از مناطق خشك و نيمه‌خشك در ايران، پايدارترين شيوه جهت استحصال آب زيرزميني محسوب مي‌شود. با توجه به اين‌كه قنات‌ها به‌عنوان سرمايه‌هاي ملي، نقش و اهميت به‌سزايي در توسعه بخش كشاورزي كشور از جمله استان خراسان رضوي دارند و با توجه به نقش قنات در تأمين آب مناطق خشك در شرايط كنوني كشور كه مسأله كمبود آب و مديريت منابع آب از اهميت بسيار بالايي برخوردار است، انجام مطالعات پژوهشي در زمينه شناخت بهتر قنات از اهميت و ضرورت بالايي برخوردار است. از اين‌رو هدف مطالعه حاضر بررسي و اولويت‌بندي مهم‌ترين پارامترهاي فيزيكي و انساني مؤثر بر آب‌دهي قنات با استفاده از روش تحليل سلسله مراتبي (AHP) با توجه به نظر كارشناسان در قنات‌هاي دشت مشهد-چناران است. در اين راستا، ابتدا عوامل مؤثر بر آب‌دهي قنات با مرور منابع و با استفاده از نظرات كارشناسان متخصص در زمينه قنات و آب زيرزميني شناسايي و مطالعه شدند. سپس با طراحي پرسشنامه، نظرات كارشناسان در زمينه اهميت پارامترهاي مختلف بر آب‌دهي قنات جمع‌آوري شد. هم‌چنين، با استفاده از روش تحليل سلسله مراتبي در محيط نرم‌افزار Expert Choice، وزن و اهميت هر يك از پارامترهاي مختلف مشخص شد. نتايج حاصل از اولويت‌بندي پارامترها با استفاده از روش تحليل سلسله مراتبي نشان داد كه پارامترهاي فيزيكي (شامل خصوصيات حوضه آبريز بالادست، خصوصيات فيزيكي آبخوان، خصوصيات هندسي قنات) با وزن 0.545 داراي ارزش بيش‌تري در آب‌دهي قنات نسبت به پارامترهاي انساني است. هم‌چنين بر اساس نتايج اولويت‌بندي پارامترهاي فيزيكي مؤثر بر آب‌دهي قنات، پارامترهاي مربوط به خصوصيات آبخوان با وزن 0.497 داراي بيش‌ترين اهميت در آب‌دهي قنات هستند. همين‌طور با توجه به نتايج به‌دست‌آمده براي اولويت‌بندي زيرشاخص انساني پارامتر مالكيت با وزن 0.539 داراي بيش‌ترين اهميت در آب‌دهي قنات است.