بررسي امكان افزايش سرعت پيشروي نشاكار نيمه‌خودكار با تغيير الگوي كاشت از تك نشايي به چند نشايي

در سال‌هاي اخير يك ماشين نشاكار نيمه‌خودكار 9 رديفه مخصوص نشاي ريشه لخت پياز ساخته شده كه بيشنه ظرفيت مزرعه‌اي موثر آن با 9 كارگر نشا‌گذار 0.3 هكتار در روز است.  اين ظرفيت با سرعت پيشروي 8 سانتي‌متر در ثانيه به­دست مي‌آيد كه با حداكثر سرعت نشاگذاري كارگران (يك نشا در ثانيه) براي تأمين تراكم 75-70 بوته در متر‌ مربع متناسب است.  با افزايش ظرفيت مزرعه‌اي مي‌توان بهره‌وري ماشين را بهبود داد.  با توجه به محدوديت موجود در افزايش سرعت پيشروي (سرعت نشاگذاري) تنها عامل براي بالا بردن ظرفيت مزرعه‌اي، افزايش عرض‌كار است كه خود به سنگين شدن ماشين و ضرورت استفاده از تراكتور‌هاي سنگين مي‌انجامد و صرفۀ اقتصادي استفاده از ماشين را با ترديد مواجه مي‌كند.  بنابراين، قرار‌دادن بيش از يك نشا در هر سلول موزع به همراه افزايش سرعت پيشروي راه حلي براي افزايش ظرفيت مزرعه‌اي با حفظ تراكم بوته‌اي مورد نياز پيشنهاد شد.  در اين خصوص، سه سرعت پيشروي شامل: 8، 12 و 16 سانتي‌متر در ثانيه به­ترتيب با قراردهي يك، دو و سه نشا در سلول‌هاي موزع به ‌همراه تيمار شاهد (روش دستي كاشت نشا) در يك طرح تحقيقاتي بلوك‌هاي كامل تصادفي از نظر شاخص‌هاي زراعي، فني و اقتصادي با هم مقايسه شدند.  نتايج نشان مي‌دهد كه با تغيير الگوي كاشت از تك نشايي به دو نشايي و افزايش 50 درصد سرعت پيشروي، تعداد نشاي مستقر شدۀ نهايي تا 24 درصد و عملكرد كل محصول نيز به همان ميزان، در مقايسه با روش تك نشايي (ماشيني)، افزايش يافته‌است.  ولي در تيمار سه نشايي افزايش 53 درصد در تعداد نشاي نهايي نسبت به تك نشايي، تنها افزايش 17 درصد در عملكرد محصول را به همراه داشت.  علت اين امر را مي‌توان به كوچك شدن اندازه و وزن سوخ‌هاي توليد شده در تيمار سه نشايي نسبت به دو نشايي به علت افزايش تراكم بوته‌اي مربوط دانست.  تعداد نشا‌هاي مستقر شده و عملكرد كل محصول در الگوي كاشت تك نشايي در روش دستي و ماشيني يكسان بود.  ارزيابي اقتصادي تيمار‌هاي آزمايش نشان مي‌دهد عملي كردن الگوي كاشت دو و سه نشايي به‌جاي تك نشايي داراي سودآوري اقتصادي است.  افزايش سود خالص حاصل از تيمار‌هاي دو و سه نشايي به جاي تك نشايي به ترتيب 32 و 12درصد برآورد شده است.  مقايسۀ اقتصادي بين دو تيمار الگوي كاشت سه نشايي و دو نشايي نيز حاكي از آن است كه عملي كردن تيمار سه نشايي به­جاي دو نشايي، از نظر اقتصادي برتري ندارد.  تيمار دو نشايي از نظر اقتصادي نسبت به تيمار سه نشايي برتري دارد اما در مواردي كه سرعت عمليات اهميت مي‌يابد الگوي سه نشايي نيز از نظر اقتصادي توجيه‌پذير است.