وجود تكويني و اعتباري دين از ديدگاه استاد جوادي آملي

مسئله دين همواره مورد توجه پژوهشگران بوده و درباره آن مطالب فراواني مطرح ‌شده است؛ از طرفي آموزه‌هاي دين غالباً به شكل الفاظ اعتباري در دسترس بشر قرار دارد. بر اين اساس گذشتگان غالباً دين را به عنوان امري اعتباري معرفي كرده‌اند. در اين ‌ميان استاد جوادي آملي متفطن اين معنا شده‌اند كه امر اعتباري صرف نمي‌تواند مانند دين منشأ آثار فراوان باشد. دين مسبوق و ملحوق به امور تكويني فراواني است. برخي از اين پشتوانه‎هاي تكويني عبارت‏اند از: انطباق با نظام تكويني جهان و مراحل وجودي انسان؛ انطباق احكام دين با مصالح و مفاسد واقعي امور؛ آثار تكويني التزام و عدم التزام به دين در روح انسان و در زندگي دنيوي و تجسم آن‌ها در زندگي اخروي. استاد پس از تفكيك دين از امور اعتباري محض، مطلب جديدتري را ارائه مي‌كنند و آن اينكه وجود اعتباري دين، نه‏تنها اعتبار محض نيست، بلكه خود، قسمي از اقسام وجود حقيقي است و تقسيم وجود به حقيقي و اعتباري يك تقسيم فلسفي از جنس تقسيمات وجود است. مقاله حاضر ضمن شرح نظرات استاد در اين دو زمينه با بيان چند مطلب انتقادي، به اين نتيجه مي‌رسد كه ابعاد و لوازم نظريه حقيقي‏دانستن وجود اعتباري دين چندان روشن نيست.