چالش‌هاي راهكارهاي پيشگيري وضعي از جرائم فضاي مجازي با تأكيد بر حريم خصوصي و آزادي بيان

زمينه و هدف: در حوزه جرم‌شناسي، اولويت اصلي فعاليت دولت‌ها، پيشگيري از ارتكاب جرائم مي‌باشد. پيشگيري وضعي يكي از روش‌هاي پيشگيري غير كيفري است كه با كاهش فرصت‌ها يا زمينه‌ها و موقعيت‌هاي جرم و از بين‌بردن اين فرصت‌ها به كنترل و كاهش سطح جرائم ارتكابي از جمله در فضاي مجازي كمك كند. هدف از پژوهش حاضر بررسي چالش‌هاي راهكارهاي غير كيفري پيشگيري از جرائم در فضاي مجازي در ارتباط با حق بر حريم خصوصي و حق بر آزادي بيان مي‌باشد.مواد و روش‌ها: اين تحقيق به روش توصيفي ـ تحليلي انجام يافته است. روش جمع‏آوري اطلاعات به صورت كتابخانه‏اي است و ابزار آن، اسناد، كتب و مقالات موجود مي باشد.ملاحظات اخلاقي: در انجام پژوهش حاضر، ضمن پايبندي به اصالت متن، اصول اخلاقي صداقت و امانتداري رعايت شده است.يافته‌ها: از يكسو، حق بر حريم خصوصي در سه فضاي نظارت الكترونيك، نظارت مادي و شكل‌گيري جوامع نظارتي با چالش اساسي مواجه مي‌شود و از سوي ديگر، حق بر آزادي بيان به واسطه پهناي باند پايين، موتورهاي جستجوگر معين و محدود و همچنين نرم‌افزارهاي پالايشگر، با محدوديت و نقض مواجه مي‌شود.نتيجه‌گيري: راهكارهاي غير كيفري پيشگيري از جرائم در فضاي مجازي به واسطه نقض تعهدات حقوق بشري راجع به حق بر آزادي بيان و حق بر حريم خصوصي، عملاً براي دولت مسؤوليت‌زا خواهد بود. در ارتباط با نقض حق بر آزادي بيان، بايد نظام مسؤوليت مشدد براي دولت در نظر گرفت، زيرا حق بر آزادي و مصاديق آن، جزئي از قواعد آمره حقوق بين‌الملل عام محسوب مي‌شوند، اما در ارتباط با حق بر حريم خصوصي، اِعمال رژيم مسؤوليت عادي براي دولت، متناسب خواهد بود.