حكمراني مطلوب در انديشه‌هاي اخلاق‌گرايانه افلاطون و فارابي

زمينه و هدف: افلاطون و فارابي به عنوان دو نماينده جريان فكري عقل‌گرا و ايده‌آل‌گرا در يونان باستان و اسلام به شمار مي‌آيند كه رويكردهاي اخلاقي در تفكرات آن ها برجسته است. انديشه‌هاي اخلاق‌گرايانه آنان صبغه سياسي و اجتماعي بارزي دارد كه پژوهش حاضر به بررسي حكمراني مطلوب در نزد اين دو متفكر مي‌پردازد.مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر از حيث نوع، نظري و روش آن، توصيفي ـ تحليلي است كه با استفاده از منابع كتابخانه‌اي انجام مي‌يابد.ملاحظات اخلاقي: در نگارش اين مقاله، ضمن رعايت اصالت متون، اصول اخلاقيِ صداقت و امانتداري مورد توجه بوده است.يافته‌ها: حكمراني مطلوب در انديشه اخلاق‌گرايانه افلاطون به دنبال برقراري عدالت، حاكميت قانون و بركشيدن فيلسوف‌‌شاه در رأس هرم نظام سياسي است. از اين جهت عدالت در انديشه افلاطون به معناي اعتدال و هماهنگي ميان قواي جامعه و قرارگرفتن هر فردي در جاي خاصي است كه در نظام سياسي براي وي در نظر گرفته شده است؛ اما در ديدگاه فارابي، قانون و عدالت مبناي شرعي پيدا مي‌كند و فقيه ـ حاكم جاي فيلسوف‌شاه را مي‌گيرد. اجراي احكام شريعت، اصل اساسي در نظام سياسي و اجتماعي مورد نظر فارابي است كه با خوانشي عقلاني از منظر عقل يوناني صورت مي‌گيرد.نتيجه‌گيري: نظام حكمراني مطلوب در آراي اخلاقي افلاطون به سختي مي‌تواند قابليت اجراشدن داشته باشد، زيرا نيازمند فرا رَوي از واقعيات جامعه و بناساختن نظام سياسي به دست فيلسوف‌شاه است، اما مزيت حكمراني مورد نظر افلاطون آن است كه عدالت، قانون و اعتدال در جامعه را اموري عقلاني و قابل حك و اصلاح مي‌داند. اين ميراث پشتوانه انديشه عدالت‌خواهي در سده‌هاي بعدي در غرب شد. اما در آراي فارابي، سويه واقع‌گرايانه بيشتري ديده مي‌شود كه مي‌تواند اعتدال را در الگوي حكمراني اسلامي بر مبناي تعادل عقل و شرع بنا نهد. بنابراين نظام انديشه فارابي، بر مبناي فقيه‌ حاكم هم قابليت عملياتي دارد و هم بر پايه قواعد اخلاقي، از جمله اصل عدالت و قانون شرع، ساخته مي‌شود.