بررسي نسبت و تمايز ميان جامعه‌مدني و دولت و چگونگي شكل‌گيري اراده عمومي در فلسفه سياسي هگل

در اين مقاله پس‌ازآنكه نگارنده به لحاظ نظري به بررسي رخدادهاي سياسي- اجتماعي و چگونگي تكوين نظريه جامعه مدني پرداخت به سراغ فهم و بررسي تكوين اراده عمومي در جامعه مدني و دولت و ديالكتيك ميان آن‌ها در انديشه سياسي هگل مي‌رود. هگل نخستين فيلسوف تاريخ فلسفه است كه به‌طور آگاهانه جايگاهي استراتژيك براي جامعه مدني قائل مي‌شود؛ و از طريق سه عنصر اساسي يعني نظام حقوقي، پليس و اصناف و اتحاديه‌ها و همچنين با بررسي طبقات كه براي نخستين بار تمامي آن‌ها در خدمت جامعه‌مدني است به تكوين اراده جزئي در جهت شكل‌گيري اراده عمومي گام برمي‌دارد؛ و از طريق نظريه نهادها نه‌تنها مي‌تواند به ابژكتيو كردن اراده انتزاعي انسان دست يابد بلكه به نخستين مرحله توضيح كلي منحصر در فرد دست مي‌يابد. در اينجا هگل به بحث درباره دولت مي‌پردازد. هگل با ورود به بخش دولت به‌سرعت اين ساحت را بر اساس سه اصل موضوعه امر ارگانيك در برابر امر مكانيكي، مصلحت عمومي در برابر منفعت شخصي و درنهايت تقدم كلي بر جزئي از جامعه مدني مجزا مي‌سازد؛ و درنتيجه با تقدم دولت بر جامعه مدني به معناي خاص خودش، اراده عمومي را حقيقت اراده جزئي، اخلاق و حيات اخلاقي قلمداد مي‌كند.