ادراكات اعتباري: سنجش تعاريف ارائه‌شده و عرضه تعريف بديل

علامه طباطبائي از تعابير گوناگوني براي تعريف ادراكات اعتباري بهره برده‌اند؛ اما هيچ‌يك از آن‌ها تمامي شاخص‌هاي يك تعريف مطلوب، مانند جامع بودن، مانع بودن، روشن‌تر و شناخته‌شده‌تر بودن معرِّف نسبت به معرَّف و غيره را دارا نيستند. لذا اين نوشتار درصدد است تعريفي از ادراكات اعتباري ارائه كند كه حتي‌الامكان ضمن رعايت الزامات فوق و انطباق حداكثري با اين نظريه اعتباريات، چيستي و حدود اين ادراكات را به‌مثابه آيينه‌اي تمام‌نماي منعكس نمايد تا زمينه فهم دقيق و بهره‌گيري از اين نظريه هرچه بيشتر فراهم گردد. ابتدا در تعريف پيشنهادي تفكيك مفاهيم و گزاره‌ها صورت پذيرفت. تعريف مفاهيم اعتباري از دو عنصر محوري تشكيل شده است: اولي امر عامي است كه مَقسم واقع مي‌شود و همان «تصورات ذهني» است. ديگري فصلي است كه مفاهيم اعتباري را از حقيقي (شامل مفاهيم ماهوي و معقولات ثاني) متمايز مي‌كند. فصل مذكور با بررسي تفصيلي، از ميان چهار وصفِ پركاربرد و محوري مفاهيم اعتباري شامل «تعلق به حوزه عمل»، «عدم تحقق مستقل از ذهن»، «حاصل اعطاي حدود اشياء بودن» و «ساخته افعال ذهني بودن» انتخاب شد. درنهايت بر رابطه اراده انسان و دواعي باطني او با ادراكات اعتباري براي جلوگيري از برخي سوءبرداشت‌ها و فهم بهتر آن نظريه تأكيد شده است. خلاصه تعريف حاصل: مفاهيم اعتباري، مفاهيمي هستند كه افعال ذهني، چيستي (ماهيت) آن‌ها را رقم مي‌زنند. اين افعال ارادي با بهره‌گيري از احساسات و دواعي باطني در تصورات تصرف كرده و آن‌ها را پديد مي‌آورند. مجموع اين مفاهيم و روابط آن‌ها، نفس‌الامري را تشكيل مي‌دهند كه گزاره‌هاي اعتباري از آن حكايت مي‌كنند.