‌آسيب‌شناسي خط‌مشي‌گذاري آموزش عالي در ايران

هدف: امروزه، آموزش عالي نقشي مهم براي كشورها در دستيابي به رشد و توسعه پايدار ايفا مي‌كند. لذا، پرداختن به مسائل آموزش عالي اهميت بسياري دارد. از جمله مسائل پيش روي آموزش عالي كشور مي‌توان به آسيب‌ها و موانع خط‌مشي‌گذاري آن اشاره كرد. از‌اين‌رو، هدف پژوهش كنوني شناسايي آسيب‌هاي خط‌مشي‌گذاري آموزش عالي ايران است. روش‌شناسي: براي دستيابي به هدف پژوهش، از رويكرد كيفي و روش مطالعه اسنادي و نيز روش پديدارشناسي از طريق ابزار مصاحبه نيمه ساختاريافته استفاده شد. بدين ترتيب، داده‌ها از متون منتشرشده صاحب‌نظران درباره آسيب‌هاي خط‌مشي‌گذاري آموزش عالي و نيز از متون پياده‌سازي شده مصاحبه‌هاي انجام‌شده با خبرگان تا رسيدن به اشباع نظري گردآوري شدند. سپس، ‌داده‎هاي گردآوري‌شده با روش تحليل محتواي مضموني تجزيه‌وتحليل و در سه دسته كلي آسيب‌هاي ساختاري، فرايندي و آسيب‌هاي مرتبط با ويژگي‌هاي زمينه‌اي خط‌مشي‌گذاري آموزش عالي ايران طبقه‌بندي شدند. يافته‌ها: يافته‌ها حاكي از آن بود كه آسيب‌هاي كلان فرايندي خط‌مشي‌گذاري آموزش عالي كشور شامل «فراهم نبودن الزامات علمي و عملي فرايند خط‌مشي‌گذاري» و «ضعف در اجراي مناسب خط‌مشي‌‌هاي مدون» است. هم‌چنين، آسيب‌هاي كلان ساختاري خط‌مشي‌گذاري آموزش عالي كشور شامل «ضعف در برآورده ساختن الزامات موردنياز براي پياده‌سازي مناسب سيستم تمركزگراي اداره امور» و «كم‌كارآمدي و پايين بودن ميزان اثربخشي شوراي عالي انقلاب فرهنگي» است. آسيب‌هاي كلان مرتبط با ويژگي‌هاي زمينه‌اي خط‌مشي‌گذاري آموزش عالي كشور نيز شامل «مساعد نبودن ويژگي‌هاي زمينه‌اي براي خط‌مشي‌گذاري درباره موضوعات آموزش عالي»، «كم‌كارآمدي فرهنگي دانشگاه‎ها در ساختن نظام هنجاري و در توليد علم و فراهم آوردن الزامات آن» و «فهم نادرست از پديدار علم و فناوري و پديدار آموزش عالي و دست نيافتن به يك اجماع بر سر آن‌ها» است. در انتها، پيشنهادهايي براي برطرف نمودن و يا به حداقل ‌رساندن آسيب‌ها به همراه مجموعه‌اي از توصيه‌هاي سياستي ارائه گرديد. بحث و نتيجه‌گيري: بهبود «خط‌مشي‌گذاري آموزش عالي كشور» مستلزم فراهم كردن زمينه براي مهيا شدن عوامل قانوني، سياسي، اقتصادي، فناورانه، فرهنگي و اجتماعي مرتبط با «آن» است. در اين راستا، عمل نمودن به توصيه‌هاي سياستي ارائه‌شده در اين پژوهش مي‌تواند مثمر ثمر باشد.