بررسي نمود گفتمان‌‌هاي عصر پهلوي اول در معماري بناهاي عمومي اين دوره در شهر تبريز بر اساس تئوري ميشل فوكو

معماري در دوره‌هاي مختلف تاريخي مفاهيمي را متناسب با زمانِ خود از طريق كالبد و محتوا به تصوير كشيده و پيامدهاي سياسي، فرهنگي و تاريخي را به مخاطب انتقال داده است. در اين رابطه با توجه به تئوري قدرت ميشل فوكو، در پي اهداف سياسي، كل ساختار جامعه زير سايه‌ي گفتمان‌هاي غالب دگرگون شده و براي نيل به قدرتِ سياسيِ حاكمان يكپارچه مي‌گردند كه معماري نيز از اين قاعده مستثني نخواهد بود. در دوره‌ي پهلوي اول كه دوره‌ي گذر از سنت به مدرنيته بود نيز در نتيجه‌ي تحولات سياسي گرايشات مختلفي در معماري به وجود آمد. بررسيِ نحوه‌يِ پيرويِ معماري از اين تغييرات و نحوه‌‌ي پاسخ به آن از طريق فهم مسأله‌ي دولت مدرن در ايران، امري ضروري است. هدف اصلي در اين پژوهش بررسي معماري به عنوان ابزارِ سامانه‌ي حكومتي و نحوه‌ي تأثير عقلانيت و فنون حكومتي پهلوي اول بر اساس كالبدشناسي دولتي فوكو است. اين تحقيق از نوع كيفي با رويكرد گفتماني و تحليل محتوا است و يافته‌‌هاي آن برآمده از منابع كتابخانه‌‌اي و مشاهدات ميداني است. در اين پژوهش ابتدا دولت پهلوي بر اساس تئوري فوكو، در ادامه، نمود گفتمان‌هاي عصر پهلوي اول كه شامل سنت‌گرايي، باستان‌گرايي، نظامي‌گرايي و مدرن‌گرايي است در معماري كاربري‌هاي آموزشي، اداري و خدماتي بر جاي مانده در شهر تبريز از دوره‌‌ي پهلوي اول مورد بررسي قرار گرفت. از بحث حاصل در اين پژوهش مي‌‌توان دريافت كه گفتمان‌‌هاي شكل‌گرفته در عصر پهلوي جزيي از ايدئولوژي‌‌هاي حكومت جهت نيل به اهداف سياسي خود چون تسلط بر جامعه، اقتدارگرايي، مسأله‌ي هويت و يكپارچگي ملي و تجددطلبي بوده و در معماري با الهام از معماري ديكتاتورمآبانه‌ي نئوكلاسيك، تقليد از غرب، برآمدن كاربري‌هاي جديد جهت مدرنيزه كردن سيستم كار، سازماندهي فضايي نوين، نماهاي الهام‌گرفته از عظمت معماري باستان، قرارگيري بناهاي دولتي حول ميدان كه بر تمركزگرايي و برون‌گرايي تأكيد داشت، نمايان شده است.