بررسي روند تغييرات شاخص‌هاي نحو فضا براي فضاهاي نيمه‌باز و تأثير آن در راندمان عملكردي مسكن (خانه‌هاي سنّتي و مدرن اصفهان)

فضاهاي نيمه‎باز از گذشته تاكنون نقش فضاي بينابيني براي فضاهاي بسته و باز داشته و ضمن ارتباط درون و بيرون منجر به افزايش كيفيت عملكرد اين فضاها در كنار يكديگر شده است. متأسفانه در سير تحول خانه‌هاي سنتي تا مدرن نقش فضاهاي نيمه‌باز كم‌رنگ شده و اهميت خود را در راندمان عملكردي مسكن از دست ‌داده‌اند. لذا هدف پژوهش آن است كه با شاخص‌هاي نحو فضا براي فضاهاي نيمه‌باز، راندمان عملكردي آن‌ها را در اين سير تاريخي بررسي كند. شهر اصفهان با پيشينه تاريخي در زمينه مسكن به ‌عنوان مورد مطالعاتي پژوهش انتخاب شد. سؤال تحقيق اين‌گونه است: مؤلفه‌هاي راندمان عملكردي و شاخص‌هاي نحو فضا براي فضاهاي نيمه‌باز در خانه‌هاي اصفهان در طي ادوار چگونه تغيير كرده‌اند؟ به‌منظور بررسي نقش ايوان و تراس در خانه‌ها، 25 نمونه خانه سنتي متعلق به دوره صفويه، قاجاريه و پهلوي و 30 نمونه خانه متعلق به سي سال اخير شهر اصفهان بر اساس تنوع فضاي نيمه‌باز از نظر دسترسي، وسعت، ارتباطات و شكل انتخاب شدند. در نهايت ضمن حذف نمونه‌هاي مشابه، 9 نمونه سنتي و 14 نمونه مدرن انتخاب شد. نتايج نشان مي‌دهد كه فضاي نيمه‌باز در دوره‌هاي صفوي به قاجار، طي سير تكاملي، داراي افزايش در شاخص انتخاب، دسترسي بصري، آنتروپي و ارتباط بوده كه منجر به افزايش راندمان عملكردي خانه‌ها شده و در دوره قاجار تا پهلوي تعداد شاخص‌هاي نزولي افزايش داشته و تنها شاخص انتخاب به دليل نقش توزيع‎كنندگي ايوان‌ها و آنتروپي به دليل ساده‌تر شدن سازمان‌دهي فضايي در دوره پهلوي افزايش داشته‌اند. در دوره پهلوي تا مدرن، كاهش ابعاد فضاهاي نيمه‌باز، كاهش دسترسي‎ها، عدم سازمان‌دهي مطلوب فضاها، ساخت‎و‎ساز در طبقات، منجر به كاهش شاخص‎هاي ارتباط، هم‎پيوندي، دسترسي ‎بصري شده‎اند و حتي افزايش شاخص كنترل نيز از كيفيت تراس‌هاي خصوصي مدرن كاسته و همه به‎نوعي منجر به كاهش راندمان عملكردي خانه‎ها در دوره مدرن شده‎اند.