تحليل روايات تشابهِ شخصيت فاطمه زهرا (س) و مريم مقدس براساس منابع حديثي

در منابع شيعي و سنّي، احاديثي مبني بر تشابه و تطبيق شخصيت حضرت فاطمه (س) با حضرت مريم (س) ثبت و نقل شده است. در اين پژوهش با روش تحليل تاريخي و حديث شناختي مشخص گرديد كه روايات مربوط به تشابه حضرت فاطمه (س) با حضرت مريم (س) در منابع شيعي و منابع اهل سنت بيشتر در قالب گفتمان برترين زنان عالم نقل و ضبط گرديده‌اند. عالمان و محدثان شيعه كوشيدند كه از مدلول روايات تشابه، فضيلت بهترين زنان عالم از ابتداي عالم تا انتهاي آن را براي حضرت فاطمه (س) استنباط نمايند، لذا تعبير روائي «يَا فَاطِمَةُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاك وَ طَهَّرَك وَ اصْطَفاك عَلى نِساءِ الْعالَمِينَ» از دوره شيخ صدوق وارد منابع حديثي شيعي شد كه كاملاً بيانگر تشابه دو شخصيت و ورود مضمون آيه قرآن به گفتمان حديثي است. اهل سنت هم معتقد بودند كه مدلول آيه 42 آل عمران وصف «خير نساء العالمين» را براي حضرت مريم (س) بيان كرده است. با اين حال، برتري شخصيت حضرت فاطمه (س) بر ساير زنان عالم با اوصافي چون «سيدة نسَاء الْعَالمين» و «سيدة نسَاء الْمُؤمنِينَ» و «سيدة نسَاء هَذِه الْأمة» به شكل يك گفتمان در ميان عالمان شيعي وپاره‌اي از اهل سنت مطرح بوده است، اما در سند اين احاديث، ضعف واهمال در إسناد وجود دارد، و متن آن‌ها نيز پريشان و داراي تفاوت‌هاي ساختاري است.