بازشناسي ريشه‌هاي تزئينات گچ‌بري خانه‌هاي چهارصفه روستاي دوسيران (استان فارس)

معماري خانه‌هاي روستاهاي ايران حاوي انگاره‌هايي است كه به ريشه‌هاي تاريخي آن‌ها اشاره دارد. يكي از اين انگاره‌ها، تزئينات داخلي آن‌هاست. در اين تحقيق پس از معرفي خانه‌هاي چهارصفه با قدمت دوره ايلخاني در روستاي تاريخي و هدف گردشگري دوسيران، از توابع شهرستان كوه‌چنار در استان فارس، به مطالعه تزئينات گچبري آن‌ها پرداخته مي‌شود. نگارندگان بر اين عقيده‌اند كه تزئينات خانه‌هاي تاريخي دوسيران، علي‌رغم قرارگيري در منطقه‌اي روستايي كه كم‌تر مورد توجه بوده؛ ويژگي‌هاي بارز گچ‌بري ابنيه‌هاي فاخر ايلخاني و برخي خصوصيات قابل ملاحضه گچ‌بري اواخر ساساني و اوايل دوران اسلامي را داراست و سير تاريخي هنر گچ‌بري كشور را به طور قوي نشان مي‌دهد. لذا نگارندگان با هدف ريشه‌شناسي اين تزئينات و گرايش‌هاي زمينه‌ساز ساخت آن‌ها، به مطالعه و بررسي كالبد و موتيف‌هاي تزئينات نام‌برده و پيشينه به‌كارگيري اين موتيف‌ها در تاريخ گچ‌بري كشور پرداخته‌اند. سوال‌هاي تحقيق عبارتند از: 1- الگو و سازماندهي هندسي كتيبه‌هاي چهارصفه‌هاي دوسيران به چه شكلي است؟ و 2- تزئينات گچ‌بري چهارصفه‌هاي روستاي دوسيران ريشه در چه دوراني دارد؟. روش تحقيق تفسيري- تاريخي است. داده‌هاي تحقيق از طريق پيمايش ميداني و اسناد كتابخانه‌اي به دست آمده‌است. ابزار تحقيق نيز استنتاج منطقي و مقايسه تطبيقي است. نتايج نشان داد كتيبه‌هاي موردمطالعه به سه گونه مستطيل ساده سطربندي شده، مستطيل عمودي داراي طاق‌نما و مربع‌هاي انتظام‌يافته براساس قطرهايشان، تقسيم مي‌شوند. اين كتيبه‌ها موتيف‌هاي مشابه گچ‌بري اواخر دوران ساساني تا اوايل دوره اسلامي و ويژگي‌هاي شاخص گچ‌بري ايلخاني نظير: كاربرد شكل طبيعي گياهان، نقوش پالمت و انار، تكنيك لانه‌زنبوري، گره هندسي به عنوان تزئين، مقرنس گچي، خط ثلث، نقش روزت و شاه‌عباسي و... را دارند و در آن واحد تداوم و تفاوت‌هاي هنري دوران مختلف بازه زماني نام‌برده را به خوبي نشان مي‌دهند.