تدوين مدل مديريت و برنامه‌ريزي گردشگري پايدار براي حفاظت از پارك‌هاي ملّي

زمينه و هدف: مديريت و برنامه‌ريزي گردشگري پايدار، يكي از مهم‌ترين اهداف جوامع است كه در راستاي حفاظت از محيط‌زيست و منابع طبيعي صورت مي‌دهند. پارك‌هاي ملّي از اصلي‌ترين منابع طبيعي و زيست‌محيطي براي گردشگري هستند كه نيازمند حفاظت همه‌جانبه مي‌باشند. هدف پژوهش حاضر، تدوين مدل مديريت و برنامه‌ريزي گردشگري پايدار براي حفاظت از پارك‌هاي ملّي است. روش‌شناسي: اين تحقيق، با توجه به هدف از نوع تحقيقات كاربردي است و روش تحقيق آن، روش تركيبي با رويكرد نسبي متوالي با وزن برابر است. اين پژوهش در سه فاز كيفي-كيفي-كمّي انجام مي‌شود كه به ترتيب از سه روش فراتركيب-تحليل مضمون-پيمايش در آن استفاده شده است. يافته‌ها: در فاز اول تحقيق، محقق با استفاده از روش فراتركيب از ميان 265 مقاله، 52 مورد را كه مطابق با موضوع و محتواي تحقيق بودند، ناسايي و با بررسي محتواي آن‌ها، تنها تعداد 17 مقاله را در فرآيند فراتركيب وارد نمود. در مرحلۀ بعد، يعني روش تحليل مضمون، با استفاده از ابزاري چون مصاحبه‌هاي نيمه‌ساختاريافته، 162 شاخص شناسايي شدند كه از ميان آن‌ها 46 مضمون پايه، 12 مضمون سازمان‌دهنده و 3 مضمون فراگير استخراج شد. در فاز سوم، يعني فاز كمّي، با ابزار پرسش‌نامه، تمامي شاخص‌ها از ديدگاه خبرگان امر مورد بررسي و نظر قرار گرفتند كه در نهايت، شاخص‌هايي چون نقش نهادها و سازمان‌هاي متولي، توسعۀ زيرساخت‌هاي حفاظت از محيط، نقش جامعه، تعريف مسأله و تنظيم دستور كار به عنوان مهم‌ترين و مؤثرترين شاخص‌هاي مدل مديريت و برنامه‌ريزي گردشگري پايدار براي حفاظت از پارك‌هاي ملّي در نظر گرفته شدند. نتيجه‌گيري: با ايجاد و اتخاذ مديريت و برنامه‌ريزي گردشگري پايدار براي حفاظت از پارك‌هاي ملّي مي‌توان ضمن برقراري ارتباط و تعامل در سه سطح مهم و كليدي جامعه، نهادها و سازمان‌هاي متولي، گردشگران و بازديدكنندگان ، اقدامات اساسي در جهت حفظ و توسعۀ آن‌ها را در قالب مديريت و برنامه‌ريزي پايدار در حوزۀ گردشگري، عملي ساخت. نوآوري و اصالت: تحقيق حاضر براي اولين بار به تدوين مدل مديريت و برنامه‌ريزي گردشگري پايدار براي حفاظت از پارك‌هاي ملّي پرداخته است و از لحاظ روش‌شناسي نيز در زمرۀ معدود تحقيقاتي است كه از رويكرد نسبي متوالي با وزن برابر استفاده كرده است. نتايج حاصل از تحقيق مي‌توانند براي سازمان‌هاي متولي به صورت اجرايي قابل استفاده باشند.