تحليل ارتباطي مشتقات «ربط» در قرآن كريم

«ارتباط» موضوع علم ارتباطات است و دال مركزي آن به حساب مي‌آيد. اين واژه معادل «Communication» در زبان انگليسي است. در رويكرد مفهوم‌پردازانه در زيست‌بوم علمي ايران اسلامي، طرح اين سؤال جالب و مفيد است كه مشتقات ربط در قرآن كريم چه مختصات مفهومي‌اي دارند. به ديگر سخن، از منظر علم ارتباطات، ريشه ربط و مشتقات آن در قرآن كريم چگونه تحليل مي‌شود؟ اين مقاله با بهره‌گيري از روش توصيفي‌ـ‌تحليلي، ضمن شناسايي 5 آيه‌اي كه داراي شقي از مشتقات ربط است، به تحليل ارتباطي ربط در دو سطح پرداخته است: سطح اوّل و حداقلي (تحليل ابعاد ارتباطي مشتقات ربط در قرآن كريم) و سطح دوّم و حداكثري (نسبت‌شناسي مفهومي ربط در قرآن و ارتباط در علوم ارتباطات). در سطح اوّل، ابعاد ارتباطي سه اصطلاح «رباط الخيل»، «ربط قلب» و «مرابطه» استخراج شده است. رباط الخيل، اگرچه داراي معناي نظامي است، درون‌مايه‌هاي ارتباطي غيرصريح دارد كه از آن جمله مي‌توان به ارتباط مؤمنان مجاهد با مؤمنان، خيول و كافران اشاره كرد. ربط قلب بر پديده ناب ارتباطي در ساحت معنوي دلالت دارد كه دو ويژگي «بدون پيام بودن» و «ارتباط كامل‌تر بودن» را مي‌توان به آن نسبت داد. در نهايت، لزوم داشتن فهم ارتباطي از مرابطه مورد تأكيد اين مقاله بوده كه به‌عنوان «فراگرد تراكنشي» در جامعه ايماني معرفي شده است؛ اما در سطح دوّم، اين ايده مطرح شده كه ربط قرآني با ارتباط امروزي داراي جوهره معنايي مشابه «اشتراك» و «اعتماد» است و از اين‌رو، مي‌توان گفت «مشترك معنوي» هستند.