به‌كارگيري روش‌هاي ساختاري ژئوشيميايي فركتال و آمارۀ U جهت تعيين مناطق آلوده به عنصر سرب مرتبط با فعاليت‌هاي معدني در منطقۀ ايرانكوه

شناسايي عناصر سمي و آلاينده و تعيين مناطق آلودگي اطراف فعاليت‌هاي معدنكاري از مسائل ضروري در آلودگي‌هاي زيست‌محيطي معادن است. فلزات سمي مي‌توانند از طريق گردوغبار، آب و فعاليت‌هاي انساني به‌طور گسترده در اطراف معادن توزيع شوند. در اين مطالعه، تعيين ابعاد آلودگي فلز سرب در محيط اطراف معدن سرب و روي ايرانكوه موردبررسي قرارگرفته است. بدين منظور تعداد 137 نمونه از خاك محدودۀ اطراف معدن از عمق صفر تا سي سانتي‌متري برداشت‌ شده است. آلودگي‌هاي زيست‌محيطي به‌ويژه عناصر سرب و روي كه در مناطق كشاورزي جنوب معدن ايرانكوه پراكنده شده‌اند نگراني‌هايي را ايجاد كرده است. جهت تعيين مناطق آلوده و تشخيص جوامع ژئوشيميايي عنصر سرب در قسمت‌هاي جنوبي اين معدن، روش‌هاي فركتالي عيار–مساحت و طيف توان–مساحت همراه با روش مدل‌سازي آمارۀ فضايي U در قالب روش‌هاي ساختاري ژئوشيميايي مورداستفاده قرار گرفته است. روش فركتالي طيف توان–مساحت يك روشي جديد در حوزه مطالعات زيست‌محيطي است كه جوامع فركانسي عنصر آلاينده را موردبررسي قرار مي‌دهد. اين روش جوامع فركانسي سرب را در 4 كلاس فركانس بالا، نسبتاً بالا، متوسط تا پايين و پايين تقسيم‌بندي كرد. كلاس فراواني متوسط تا پايين به‌خوبي توانست محدوده آلودگي را نشان دهد. نتايج مدل‌سازي فركتالي عيار–مساحت نشان داد كه گستردگي آلودگي در منطقه تا مناطق كشاورزي و مسكوني هرچند با غلظت اندك وجود دارد. هاله‌هاي پراكندگي آلودگي زيست‌محيطي به‌دست‌آمده از اين روش براي عنصر سرب با واقعيت‌هاي ميداني بيشتر مطابقت دارد. اين روش توانست دو الگوي مقادير آنومال آلودگي و زمينه را براي داده‌هاي تخميني عنصر سرب با اطمينان بيشتري تخمين بزند. روش آمارۀ فضايي U جوامع بالاتر را به‌درستي در محدودۀ استخراجي و محل سد باطله تعيين مي‌كند، اما جامعۀ مياني كه غلظت اين عناصر را در محدودۀ زمين‌هاي كشاورزي و مسكوني نشان مي‌دهد، داراي گستردگي هالۀ كمتري نسبت به روش‌هاي ديگر است و با مشاهدات ميداني كمتر مطابقت دارد. همچنين به دليل وجود عامل باد به‌عنوان يكي از عوامل مهم در پخش مواد از سد باطله به سمت غرب، به نظر مي‌رسد تثبيت ذرات سطحي در سد مي‌تواند يكي از اولويت‌هاي پيشنهادي در منطقه باشد.