بررسي ريشه هاي فكري برنامه‌ريزي مذاكره اي و تحليل آن از منظر دموكراسي غربي و مردم‌سالاري ديني

برنامه ريزي به عنوان يكي از ابزارهاي اساسي جهت نيل به شرايط مطلوب زيستي مي باشد. در اين بين مذاكره از مهمترين رويكردها در نظام هاي جديد برنامه ريزي بوده كه در عصر كنوني برنامه ريزي و حكمروايي شهري از جايگاه ويژه اي برخوردار است. برنامه ريزي مذاكره اي يا به بياني ديگر گفتماني يكي از روش هاي نوين در امر مطالعات شهري است كه به خصوص در جوامع پيشرفته دموكراتيك كاربرد فراواني دارد. جين هيلير به عنوان واضع اين نظريه، از نظريات انديشمنداني همچون هابرماس و فوكو در تبيين مباني اين نظريه استفاده نموده است. در منظر اسلامي نيز مشورت و مذاكره جايگاهي متعالي و ويژه دارد. در آيات قرآن و مكتب بزرگان دين، نقش مشورت از اهميت بسزاي برخوردار بوده و مردم و نگاه آنها به مسائل مختلف اجتماعي، حكومتي و ... جايگاهي عظيم داشته است. اين پژوهش به دنبال آن است تا با بررسي ريشه هاي نظري رويكرد برنامه ريزي مذاكره اي و استخراج نحله هاي فكري آن به مطالعه ساختاري آن پرداخته و در نهايت ويژگي ها و اصول اين نوع برنامه ريزي را از منظر آموزه هاي اسلامي و نظريات انديشمندان معاصر اسلامي در ارتباط با موضوع حكومت و مردم سالاري ديني و دموكراسي مورد مطالعه قرار دهد. با توجه به موضوعات متداخل در اين مورد پژوهش، از روش بررسي اسنادي و تحليل محتوا و استدلال منطقي و همچنين روش كيفي و توصيفي و همچنين انجام مصاحبه با خبرگان امر (مصاحبه با 14 نفر از خبرگان دانشگاهي در رشته هاي شهرسازي و جامعه شناسي و همچنين اساتيد حوزه) در بيان نتايج پژوهش استفاده شده است. در نهايت با مقايسه تطبيقي اصول و قواعد اين نوع برنامه ريزي با معيارهاي شهرسازي اسلامي و اصول و قواعد دموكراسي و شورا از منظر اسلامي به بررسي نقاط قوت و ضعف اين نوع برنامه ريزي پرداخته شده و بيان شده كه در رويكرد برنامه ريزي مذاكره اي، تكيه صرفاً بر نظر و آرا مردم بوده و ارتباطي با هنجارهاي ديني و اعتقادي برقرار نمي نمايد. لذا به نظر مي رسد اين رويكرد تنها در بخش هاي از مديريت شهري كه داراي طرح هاي مردم محور مي باشند مي تواند كارايي داشته باشد. از سوي ديگر رويكرد مردم سالاري ديني بيشتر نگاه به ارزش هاي اعتقادي داشته و نظر مردم در درجه دوم اهميت مي باشد. اين موضوع از يكسو مراقب آن است كه طرح ها و برنامه ها بر محور دين و شريعت باشد ولي از سوي ديگر با طرح هاي اومانيستي و انسان گرا ارتباط خاصي ندارد. بنابراين مي توان بيان نمود كه چنانچه در مطالعات شهري، صرفاً تكيه بر نظريات مردم باشد، نمي توان صلاحيت آن را از منظر دين تأييد نمود ليكن چنانچه در مديريت مسائل شهري، نظر مردم در كنار اصول و قواعد ديني و فقهي و بر مبناي آنها شكل گرفته باشد، مي تواند در اداره يك شهر و جامعه اسلامي ياري رسان باشد.