بررسي تطبيقي مفهوم «حريم» در خانه هاي كشورهاي اسلامي حوزه خاورميانه (مطالعه موردي: خانه‌هاي اصفهان، صنعاء، دمشق)

جدا شدن حريم اهل خانواده از غير و همچنين مهمان و تفكيك اين دو عرصه از زندگي در عمده خانه هاي اسلامي واجد اهميت بسيار مي‌باشد و ظهور و تجليات آن در معماري بسته به بسترهاي اقليمي، جغرافيايي، فرهنگي متفاوت بوده است .بررسي الگوهاي حريم گذاري در خانه هاي كشورهاي مختلف اسلامي به خوبي اين تنوع را نشان مي دهد. اين تحقيق با همين هدف سه الگوي خانه در سه شهر با قدمت و اصالت اسلامي را مورد بررسي قرار مي دهد. روش پژوهش از نوع توصيفي- تحليلي و هدف، مطالعه مفهوم حريم و تحليل نحوه ظهور تجليات آن در اين سه الگو مي باشد. اين پژوهش به دنبال پاسخگويي به اين سوال است كه چگونه مفاهيمي مانند «حريم» متاثر از بوم و فرهنگ، تجليات متفاوتي پيدا مي كند؟ لذا با انتخاب خانه از سه شهر اسلامي اصفهان، دمشق، و صنعاء، و مطالعه الگوي رفتاري و گونه ‌شناسي خانه ‌ها در اين سه شهر به بررسي مفهوم حريم در آنها پرداخته شده است. بارزترين جلوه هاي حريم در اين خانه ها، تفكيك عرصه هاي خصوصي و عمومي بوده است. در خانه هاي اصفهان به دليل گسترده شدن خانه در سطح، تفكيك حريم مهمان از اهل خانه از طريق تفكيك حياط ها، و از سويي تفكيك فضاها در جبهه هاي مختلف يك حياط بوده است. در خانه هاي دمشق به دليل شرايط خاص اقليمي و گسترده شدن فضاها در طبقه اول جهت دريافت باد مطلوب، تفكيك حريم در عمده خانه ها از طريق تفكيك در طبقات مختلف حياط خانه امكان پذير بوده است. در خانه هاي صنعاء به دليل شرايط خاص جغرافيايي منطقه و وجود زمين سنگلاخي و از سويي شرايط خاص امنيتي منطقه، تفكيك حريم از طريق توزيع فضاها در طبقات مختلف خانه بوده است. اين مقاله بر اساس فرضيۀ پژوهش مبني بر وجود ارتباط ميان نحوه ظهور حريم در خانه‌ هاي اسلامي و جايگاه «بوم– طبيعت و انسان» كه شامل بسترهاي مختلف اقليمي، جغرافيايي، و فرهنگي مي باشد؛ ضمن آزمون فرضيۀ پژوهش نشان مي دهد بوم منطقه نقش بسيار مهمي در ظهور تجليات مختلف حريم‌ ها داشته است و ميزان اين حريم خواهي نيز در مناطق مورد مطالعه تفاوت بوده است.