توسعه چارچوب نظري ارزيابي طرح‌هاي پيرايش نماهاي شهري نمونه موردي: خيابان انقلاب تهران

آلودگي بصري يكي از مسائل سيماي شهري است كه تأثير منفي بر كيفيت زندگي شهروندان دارد. طرح‌هاي پيرايش شهري گاه به صورت اقدامي مجزا، و گاه به‌عنوان استراتژي يك برنامه كلان‌تر، به هدف بهبود سيماي شهري و كاهش اغتشاشات بصري در نماهاي شهري به ويژه در بافت‌هاي تاريخي به انجام مي‌رسد. اگرچه در دهه اخير در برخي شهرهاي ايران از جمله تهران طرح‌هاي پيرايش شهري اجرا شده است؛ با اين حال هنوز شناخت جامعي از موضوع و اهدافي كه چنين طرح‌هايي بايد پيگيري نمايند؛ به دست نيامده‌است. هدف اين پژوهش توسعه چارچوب نظري پيرايش شهري و ارزيابي «پيرايش شهري و حذف زوائد بصري خيابان انقلاب» مبتني بر آن است. راهبرد اصلي حاكم بر اين تحقيق، راهبرد كيفي است. اين پژوهش دو گام اصلي دارد كه در هر گام از يك روش تحقيق بهره برده شد: در گام نخست از روش تحليل محتوا و پنل خبرگان براي استخراج وجوه پيرايش شهري بهره برده‌شد و با روش استدلال منطقي چارچوب نظري پژوهش ارائه گرديد؛ در گام دوم به هدف ارزيابي طرح پيرايش شهري خيابان انقلاب براي هر يك از وجوه ارائه شده در چارچوب نظري پرسش‌هايي طرح و نظرات دو گروه كسبه و عابران با ابزار مصاحبه نيمه‌ساختاريافته جمع‌آوري شد. سپس مصاحبه‌ها با استفاده از روش تحليل كيفي استراوس و كوربين كدگذاري شد. يافته‌ها نشان مي‌دهد كه طرح «پيرايش شهري و حذف زوائد بصري خيابان انقلاب» به ترتيب در دو وجه «ادراكي» و «كالبدي» به نسبت ساير وجوه موفق‌تر بوده است. «افزايش خوانايي»، «افزايش نظم بصري»، و «كاهش آلودگي بصري و نوري» نيز به ترتيب مهم‌ترين اثرات آن مي‌باشد. اما در وجه «اجتماعي» به ويژه تعامل با كسبه موفقيت كمتري به دست آورده است. نتايج اين مقاله آشكار مي‌سازد كه موفقيت طرح‌هاي پيرايش شهري منوط به توجه به هر يك از وجوه شش‌گانه تاريخي، هويتي، كالبدي، ادراكي، اجتماعي، و اقتصادي است. همچنين نتايج اين مقاله نشان مي‌دهد كه گاه پايين بودن سطح آشنايي عموم مردم از وجوه تاريخي و هويتي شهر، مي‌تواند به ايجاد تعارض ميان ديدگاه شهروندان با اهداف پيرايش شهري در زمينه حفاظت و ارتقاي ارزش‌هاي تاريخي و هويتي منجر ‌گردد. از اين رو، بهره‌گيري از نگاه كارشناسي در برنامه‌ريزي و طراحي دو وجه «تاريخي» و «هويتي» از اولويت بالايي برخوردار است.