پويايي كشش‌هاي جانشيني بين حامل‌هاي انرژي فسيلي براي مصرف گاز در بخش حمل و نقل ايران در افق 1404

بخش حمل ونقل عمده ترين بخش مصرف كنندۀ فرآورده هاي نفتي بخصوص بنزين است. جايگزيني اين ميزان بنزين مصرفي با گاز فشرده (CNG) مي تواند هزينه هاي تحميل شده به اقتصاد ملي از اين بخش را در ابعاد قابل ملاحظه اي كاهش دهد. از طرفي وجود منابع فراوان گاز در ايران، ارزان بودن و پاك بودن آن نسبت به ساير حامل هاي انرژي سبب شده است تا در سند چشم انداز براي افق سال 1404 برنامه جايگزيني بالاي 70 درصد گاز با ساير حامل هاي انرژي فسيلي برنامه ريزي شود. براي دستيابي به اين مهم لازم است تا تقاضاي گاز با توجه به امكان جايگزيني آن با ساير حامل هاي انرژي برآورد شود و امكان تحقق اين سند موردبررسي قرار گيرد. مقاله حاضر به تبيين پويايي كشش هاي جانشيني بين حامل هاي انرژي فسيلي براي مصرف گاز در بخش حمل ونقل ايران در افق 1404 با استفاده از مدل فضا حالت و رهيافت فيلتر كالمن براي سال هاي 1385-1398 به شكل داده هاي فصلي مي پردازد. براساس نتايج؛ كشش قيمتي و كشش درآمدي بنزين و نفت گاز، به ترتيب 0/20-، 0/15- و 0/27- و 0/41 مي باشد. كشش درآمدي فرآورده ها نشان مي دهد كه بنزين و نفت گاز كالاي نرمال ضروري و بي كشش است. از جمله عوامل مهم در پايين بودن كشش قيمتي بنزين و نفت گاز با مصرف گاز در بخش حمل ونقل ايران را مي توان؛ در سمت عرضه و تقاضا جستجو كرد. در سمت عرضه مي توان به تعداد كم جايگاه ها نسبت به خودروها و ظرفيت پايين توزيع گازفشرده هر استان به نسبت جمعيت اشاره كرد. اين تفاوت به قدري زياد است كه اختلاف 500 درصدي را ميان بهترين و بدترين استان به وجود آورده است. در سمت تقاضا نيز مي توان به هزينه هاي مازاد تعميرات و نگهداري خودروهاي گازسوز نسبت به خودروهاي بنزيني، توان كمتر، كاهش فضاي صندوق عقب و ... اشاره كرد. از منظر اقتصاد رفتاري مبناي تصميم گيري مصرف كننده پايين بودن قيمت بنزين از قيمت مرجع و طبق نظر چشم انداز جايگزيني گاز به جاي بنزين اثر كاهنده بر ثروت دارد كه سبب كند شدن روند جايگزيني شده است. همچنين براساس نتايج، ميزان مصرف گاز در بخش حمل ونقل تا افق 1404 افزايش كمتر از 40 درصد را تجربه مي كند كه بخاطر دلايل اشاره شده با اهداف مطرح شده در سند چشم انداز براي افق سال 1404 ، فاصله دارد.