ارزيابي تنوع موروفولوژيك در توده‌هاي محلّي نخود تيپ دسي غرب كشور

اصلاح و معرفي آخرين رقم نخود تيپ دسي به بيش از 40 سال قبل برمي‌گردد. اين پروژه تحقيقاتي به منظور خالص سازي و ارزيابي تنوع ژنتيكي توده هاي محلي نخود تيپ دسي مناطق كردستان، آذربايجان غربي و آذربايجان شرقي اجراء شد. طي سال هاي 93-1391 بذر توده‌هاي محلي از مناطق ياد شده جمع آوري و بطور فيزيكي خالص سازي گرديد. در سال1394، 70 ژنوتيپ برتر به‌همراه دو رقم شاهد كاكا و پيروز در قالب طرح لاتيس مستطيل ساده 9×8 در سه ايستگاه سارال كردستان، مراغه و اروميه در شرايط ديم كشت و ارزيابي شدند. در مدت اجراي آزمايش، از صفات استقرار بوته، تعداد روز از كاشت تا گلدهي، تعداد روز از كاشت تا رسيدگي، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، ارتفاع بوته، وزن صد دانه و عملكرد دانه يادداشت برداري شدند. تجزيه واريانس مركب، وجود تفاوت معني دار بين ژنوتيپ ها از نظر تعداد روز از كاشت تا رسيدگي، تعداد دانه در غلاف، تعداد غلاف در بوته، وزن صد دانه و عملكرد دانه نشان داد. همچنين اثر متقابل ژنوتيپ در مكان براي صفات تعداد روز از كاشت تا رسيدگي، تعداد غلاف در بوته، ارتفاع بوته و عملكرد دانه معني دار بود. بيشترين ميزان عملكرد دانه مربوط به ژنوتيپ شماره 2 بود، كه با شاهد پيروز اختلاف معني داري نداشت. بالاترين وراثت پذيري به ترتيب مربوط به صفات وزن صد دانه، عملكرد دانه و تعداد روز از كاشت تا گلدهي بود. از بين اين صفات عملكرد دانه بيشترين پيشرفت ژنتيكي را داشت. نتايج حاصل از تجزيه خوشه اي، ژنوتيپ ها را در چهار كلاس گروه بندي كرد. اين نتايج با استفاده از تجزيه تابع تشخيص، با دقت 98 درصد تائيد شدند. نتايج حاصل از تجزيه به مؤلفه هاي اصلي و ترسيم گرافيكي بايپلات نشان داد كه عملكرد دانه با تعداد غلاف در بوته و وزن صد دانه همبستگي مثبت و معني دار داشت. از طرف ديگر، ژنوتيپ هاي شماره 1، 2، 21و 67 را مي توان به عنوان بهترين ژنوتيپ ها براي برنامه‌هاي اصلاحي معرفي نمود .