ارزيابي پايداري عملكرد و تحمل به تنش خشكي ژنوتيپ هاي جو (.Hordeum vulgare L) در اقليم معتدل ايران

مقدمه و هدف: تنش خشكي يكي از نتايج تغييرات آب و هوا است كه تاثير منفي بر رشد و عملكرد گياهان زراعي دارد. به  نژادي براي تحمل به خشكي و پايداري توليد از اهداف مهم برنامه  هاي اصلاحي گياهان زراعي در مناطق خشك و نيمه خشك مي  باشد.مواد و روش‌ها: به منظور بررسي پايداري عملكرد دانه و تحمل به تنش خشكي آخر فصل ژنوتيپ  هاي جو در اقليم معتدل كشور، 20 رقم و لاين جو، در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در طي دو سال زراعي 96-1395 و 97-1396 در چهار ايستگاه تحقيقاتي شامل كرج، ورامين، بيرجند و يزد در دو شرايط آبياري نرمال و تنش خشكي انتهاي فصل (قطع آبياري در 50% سنبله دهي) مورد ارزيابي قرار گرفتند.يافته‌ها: تجزيه واريانس مركب نشان داد كه اثر ژنوتيپ، برهمكنش سال × مكان، مكان × ژنوتيپ و ژنوتيپ × سال × مكان بر عملكرد دانه معني‌دار بود. جهت بررسي دقيق تر اثرات متقابل ژنوتيپ × محيط و تعيين ژنوتيپ هاي با عملكرد پايدار و متحمل به خشكي پارامترهاي مختلف پايداري و شاخص  هاي تحمل و حساسيت به خشكي براي هر ژنوتيپ محاسبه گرديد. محاسبه پارامترهاي پايداري نشان داد كه لاين هاي شماره 20، 4، 16 و 15 به ترتيب به عنوان ژنوتيپ  هايي با عملكرد پايدار و سازگاري مناسب شناخته شدند. از نظر شاخص  هاي تحمل به خشكي در سال اول لاين هاي 4، 17، 16، 20 و 11 و در سال دوم لاين  هاي 7، 3، 16، 4، 20 و 5 ژنوتيپ هاي برتر متحمل به خشكي انتهاي فصل بودند. نتيجه‌گيري: استفاده از شاخص  هاي تحمل و حساسيت به خشكي، نمودار سه بعدي و باي پلات در سال اول و دوم نشان مي دهد كه لاين هاي 4، 16 و 20 به طور مشترك در هر دو سال به عنوان ژنوتيپ  هاي برتر از نظر تحمل به خشكي انتخاب شدند، بنابراين اين نتايج نشان مي دهد كه اين لاين ها از تكرارپذيري مناسبي براي تحمل به خشكي برخوردار بودند. از طرفي آماره هاي پايداري نيز دلالت بر پايداري عملكرد اين لاين ها داشت، پس با توجه به پايداري عملكرد دانه، تحمل به خشكي و پتانسيل بالاي عملكرد، سه لاين 4، 16 و 20 به عنوان لاين هاي برتر و سازگار براي شرايط نرمال و تحت تنش خشكي آخر فصل در اقليم معتدل كشور بعد از آزمايشات تكميلي مي تواند براي كمك به توليد در اين مناطق مد نظر قرار گيرد.