اثر سطوح تنش شوري بر ژنوتيپ‌هاي نخود (.Cicer ariethinum L) در مرحله گياهچه‌اي در شرايط هيدروپونيك

مقدمه و هدف: تنش شوري يك چالش جهاني در توليد محصولات زراعي است. نخود در دامنه وسيعي از شرايط اقليمي رشد مي‌كند و حساس به تنش شوري است. تنش شوري باعث ايجاد تنش‌هاي اسمزي، يوني و ثانويه مي‌شود و فرآيندهاي متابوليكي را در گياهان مختل مي‌كند و درنهايت باعث كاهش عملكرد گياه مي‌شود. استفاده از ارقام نخود متحمل به شوري به دليل تثبيت بيولوژيكي نيتروژن مي‌تواند به افزايش توليد و بهره‌وري در زمين‌هاي شور كمك كند. هدف از اين مطالعه بررسي اثر تنش شوري بر ويژگي‌هاي فيزيولوژيك گياهچه‌هاي 17 ژنوتيپ نخود بود.مواد و روش‌ها: به‌منظور بررسي تحمل به شوري ژنوتيپ‌هاي نخود آزمايشي به‌صورت كرت‌هاي خردشده در قالب طرح پايه بلوك‌‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در دانشگاه فردوسي مشهد روي 17 ژنوتيپ نخود كابلي به عنوان كرت فرعي و دو سطح شوري (12 و 16 dS.m^-1 ) و شاهد (0.5 dS.m^-1)به عنوان كرت اصلي اجرا گرديد. دو هفته بعد از كشت، تنش شوري اعمال شد و چهار هفته پس از اعمال تنش، صفات نشت الكتروليت‌ها، رنگ‌دانه‌هاي فتوسنتزي، فنل كل، كربوهيدرات‌هاي محلول، پرولين، پتانسيل اسمزي، درصد بقاء، ميزان سديم و پتاسيم اندام‌هاي هوايي و شاخص تحمل به شوري اندازه‌گيري شدند. يافته‌ها: در تمامي ژنوتيپ‌ها با افزايش سطح تنش شوري درصد بقاء كاهش و درصد نشت الكتروليت‌ها افزايش يافت. در سطح تنش شوري dS.m-116 ژنوتيپ‌هاي MCC72، MCC108 و MCC112 به‌ترتيب با 86/5، 82/6 و 100 درصد بيشترين درصد بقاء را داشتند. در تنش شوري dS.m-116 ژنوتيپ MCC108 با 82 درصد كمترين درصد نشت الكتروليت‌ها را نشان داد و ژنوتيپ‌هاي MCC12، MCC58 و MCC27 كمترين افزايش درصد نشت الكتروليت‌ها را نسبت به شاهد داشتند. ژنوتيپ‌ها واكنش متفاوتي نسبت به افزايش ميزان شوري از نظر محتواي رنگ‌دانه‌هاي فتوسنتزي نشان دادند. در ژنوتيپ‌هاي MCC92، MCC108، MCC112 و MCC296 با افزايش تنش شوري به dS.m^-116، بر محتواي كلروفيل a آن‌ها افزوده شد. محتواي كربوهيدرات‌هاي محلول و پرولين در تمامي ژنوتيپ‌ها با افزايش تنش شوري از شاهد به dS.m^-116 افزايش يافت و پتانسيل اسمزي منفي‌تر گرديد.نتيجه‌گيري: به‌طوركلي بين ژنوتيپ‌هاي نخود تنوع زيادي از نظر صفات فيزيولوژيك وجود داشت تجزيه خوشه‌اي ژنوتيپ‌ها را به پنج گرده تقسيم كرد كه مقايسه ميانگين گروه‌ها با ميانگين كل نشان داد كه درصد بقاء در ژنوتيپ‌هاي گروه چهارم شامل MCC108 و MCC112 نسبت به ميانگين كل برتر بودند، بنابراين مطالعات تكميلي در شرايط مزرعه روي اين دو ژنوتيپ توصيه مي‌گردد.