تنوع ژنتيكي برخي خصوصيات زراعي و كيفيت دانه در ژنوتيپ هاي جهش يافته برنج

مقدمه و هدف: از روش‌هاي جهش‌زايي براي ايجاد تنوع ژنتيكي در بسياري از گياهان زراعي استفاده مي‌شود و تعداد زيادي لاين‌هاي جهش‌يافته مفيد از اين طريق توليد شده است. بنابراين، اين مطالعه با هدف ارزيابي خصوصيات زراعي و مقايسه عملكرد ژنوتيپ هاي جهش‌يافته برنج اجرا شد. مواد و روش‌ها: 41 ژنوتيپ جهش‌يافته حاصل از جهش‌زايي شيميايي (EMS) در رقم محلي هاشمي به همراه چهار رقم شاهد هاشمي، آنام، TH2 و گيلانه در سال 1398 به‌صورت آزمايش آگمنت بر پايه طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در چهار تكرار در موسسه تحقيقات برنج كشور مورد بررسي قرار گرفتند. در اين آزمايش صفات زراعي و كيفي شامل ارتفاع بوته، تعداد پنجه، طول خوشه، تعداد دانه پر، تعداد دانه پوك، وزن صد دانه، راندمان تبديل، ميزان آميلوز، درجه ژلاتيني شدن و عملكرد دانه در كليه‌ي ژنوتيپ‌ها اندازه‌گيري شد.يافته ها: بر اساس نتايج، تنوع قابل ملاحظه‌اي در ميان ژنوتيپ‌ها زمان گلدهي (روز تا 50 درصد گلدهي)، ارتفاع بوته، طول خوشه، عملكرد دانه، درصد تبديل و ميزان آميلوز وجود داشت و تفاوت موجود در ميان ژنوتيپ‌ها و نيز تفاوت ميان ژنوتيپ‌ها با شاهدها، در تمام موارد معني‌دار بود (p≤0.05). زمان گلدهي 33 درصد از ژنوتيپ‌ها كمتر از 83 روز بود. هم‌چنين، 43 درصد از ژنوتيپ‌ها ارتفاعي كمتر از 130 سانتي‌متر داشتند و عملكرد در 30 درصد از آن‌ها بيش از 5 تن در هكتار بود. نتايج نشان داد كه ژنوتيپ‌هاي EM4-233 و EM4-83 با احتساب بيش از 6 تن در هكتار از لحاظ عملكرد نسبت به ساير ژنوتيپ‌ها برتري نشان دادند. تجزيه خوشه‌اي به روش Ward، ژنوتيپ‌هاي مورد مطالعه را در چهار گروه قرار داد.نتيجه گيري: با توجه به صفات زودرسي، كيفيت دانه، عملكرد و ساير خصوصيات زراعي مطلوب، ژنوتيپ‌هاي جهش‌يافته EM4-83، EM4-233، EM4-29، EM4-106 و EM4-294 به عنوان ژنوتيپ‌هاي برتر انتخاب شدند.