بررسي تنوع ژنتيكي و شناسايي ژنوتيپ هاي برتر پنبه (.Gossypium hirsutum L) با استفاده از شاخص انتخاب ژنوتيپ ايده آل (SIIG)

مقدمه و هدف: شناخت دقيق ژرم پلاسم ها جهت انتقال صفات در برنامه هاي دورگ گيري از الزامات اصلاح ارقام برتر مي باشد. هدف از اين تحقيق بررسي تنوع ژنتيكي و گزينش ژنوتيپ هاي برتر پنبه با عملكرد، زودرسي و خصوصيات كيفي مطلوب بود. مواد و روش ها: به منظور ارزيابي ژنوتيپ هاي پنبه با استفاده از شاخص SIIG، آزمايشي شامل 9 ژنوتيپ همراه با 2 رقم تجاري استان فارس (بختگان و گلستان) به عنوان شاهد، در قالب طرح بلوك كامل تصادفي با 4 تكرار، در ايستگاه تحقيقات كشاورزي حسن آباد داراب طي سال هاي زراعي 1397 و 1398 اجرا شد. يافته ها: نتايج تجزيه مركب داده ها تفاوت معني داري بين ژنوتيپ ها از نظر صفات كمي مورد مطالعه نشان داد كه اين مطلب، بيانگر وجود تنوع ژنتيكي بين ژنوتيپ ها بود. ضريب تنوع فنوتيپي در صفات عملكرد و درصد زودرسي بيشتر از ضريب تنوع ژنوتيپي بود. عملكرد وش داراي وراثت پذيري بالايي (0/73) بود كه نشان دهنده نقش بيشتر اثر ژن در بيان صفت و كارايي انتخاب در بهبود صفت در نسل هاي متوالي مي باشد. نتايج شاخص SIIG نشان داد كه ژنوتيپ هاي A-NB414 و A-NBK با بيشترين مقدار SIIG جزء برترين ژنوتيپ ها و ژنوتيپ هاي Va-1 و 96-A3 با كمترين مقدار SIIG جزء ضعيف ترين ژنوتيپ ها در اين تحقيق بودند. به منظور بررسي كارايي شاخصSIIG  در انتخاب بهترين ژنوتيپ از نظر عملكرد وش، درصد زودرسي، ظرافت الياف، درصد يكنواختي، كشش الياف، استحكام و درصد كيل، ژنوتيپ هاي مورد بررسي بر اساس شاخص SIIG در 3 دسته گروه بندي شدند. نتايج كلي گروه بندي نشان داد كه، با افزايش مقدار شاخصSIIG ، مقدار عملكرد وش، يكنواختي الياف، درصد كيل و درصد زودرسي نيز افزايش يافت. مقدار درصد زودرسي و عملكرد وش نيز در ژنوتيپ هاي A-NB414 و A-NBK كه داراي مقدار شاخص SIIG بالاتري بودند، بالا بود. نتيجه گيري: بررسي حاضر نشان داد كه شاخص SIIG به خوبي توانسته ژنوتيپ ها را دسته بندي نمايد. در اين تحقيق ژنوتيپ هاي A-NB414 و A-NBK به همراه رقم گلستان با عملكرد بالاتر از ميانگين كل و شاخص SIIG بالا، به عنوان ژنوتيپ هاي برتر شناسايي شدند كه مي توانند در برنامه معرفي و توسعه كشت قرار گيرند. بر اساس نتايج تجزيه خوشه‌اي، ژنوتيپ‌هاي پنبه در دو گروه متمايز طبقه‌بندي شدند كه اين موضوع انتخاب و استفاده از آنها در برنامه‌ها و اهداف مختلف به‌نژادي را تسهيل مي‌كند.