بررسي اثر متقابل ژنوتيپ در محيط براي عملكرد دانه در ژنوتيپ‌هاي لوبياچيتي

مقدمه و هدف: وجود اثر متقابل ژنوتيپ در محيط براي صفات كمي مثل عملكرد دانه مي‌تواند انتخاب ژنوتيپ‌هاي برتر را براي توسعه ارقام اصلاح‌شده محدود كند. به‌منظور محاسبه اثر متقابل ژنوتيپ در محيط، به‌نژادگران ژنوتيپ‌ها را در چندين محيط ارزيابي مي‌كنند تا ژنوتيپ‌هاي با عملكرد و پايداري بالا شناسايي شوند. اين آزمايش به‌منظور بررسي اثر متقابل ژنوتيپ در محيط بر روي تعداد 11 ژنوتيپ لوبيا چيتي با استفاده از روش‌هاي پارامتري و ناپارامتري و مدلGGE  باي‌پلات به‌منظور ارزيابي ژنوتيپ‌ها و محيط‌ها، تعيين روابط بين ژنوتيپ‌ها و محيط‌ها و شناسايي ژنوتيپ ايده‌آل انجام شد.مواد و روش‌ها: در اين آزمايش تعداد 9 لاين لوبياچيتي به همراه ارقام غفار و لاين Cos16 (در مجموع 11 لاين)، طي سال هاي 1399 و 1400 در دو ايستگاه خمين و زنجان در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار به‌منظور دستيابي به ارقام لوبياچيتي با عملكرد بالا و بازارپسندي مطلوب انجام گرفت. جهت انتخاب ژنوتيپ‌هاي پايدار با عملكرد بالا از روش‌هاي پارامتري و ناپارامتري و جهت گزينش ژنوتيپ‌هاي برتر و سازگار با محيط‌هاي انجام آزمايش از تجزيه GGE باي‌پلات استفاده شد.يافته‌ها: وجود اثر متقابل معني‌دار ژنوتيپ × محيط حاكي از واكنش متفاوت ژنوتيپ‌ها به محيط‌هاي مختلف بود. در روش‌هاي پارامتري ژنوتيپ‌هاي G4، G8، G9 و تا حدودي G2  و در روش‌هاي ناپارامتري ژنوتيپ‌هاي G2، G8،G3، G4 و تا حدوديG9  با عنوان ارقام پايدار معرفي شدند. تجزيه باي‌پلات نشان داد كه ژنوتيپ Cos16  در محيط‌هاي زنجان سال اول و دوم و ژنوتيپ G2 در محيط‌هاي خمين سال اول و دوم بيشترين عملكرد را از خود نشان دادند. ژنوتيپ‌هايG11  وG7  با بيشترين فاصله تا خط ATC داراي عملكرد پايين و نيز پايداري عملكرد پايين بودند. هيچ‌كدام از ژنوتيپ‌ها به‌عنوان ژنوتيپ مطلوب كه داراي ميانگين عملكرد بالا و نيز پايداري عملكرد بالايي باشند وجود نداشتند ولي ژنوتيپ G2 و در مرحله بعد ژنوتيپ G4 در فاصله اندكي نسبت به ژنوتيپ ايده‌آل قرار داشتند. هيچ‌كدام از محيط‌هاي مورد بررسي نيز به محيط ايده‌آل نزديك نبوده و بنابراين نمي‌توان هيچ‌كدام از آن‌ها را به‌عنوان نماينده محيط‌ها براي تفكيك ژنوتيپ‌ها در نظر گرفت.نتيجه گيري: شاهد Cos16  در محيط‌هاي زنجان سال اول و دوم و ژنوتيپG2 در محيط‌هاي خمين سال اول و دوم بيشترين عملكرد را دارا هستند. هيچ ژنوتيپ ايده‌آلي مشاهده نشد ولي دو ژنوتيپ شاهد Cos16 و G4 را مي‌توان به‌عنوان ژنوتيپ‌هاي برتر معرفي كرد.