رويكردي فرهنگي به هويت در ترجمه‌ي ادبيات نوجوان: مطالعه‌ي موردي رمان خورشيد هم يك ستاره است

ادبيات يكي از عوامل مؤثر در رشد فكري كودك و نوجوان است. با وجود اينكه در ايران ادبيات ترجمه‌شده سهم بزرگي از آثار كودك و نوجوان را تشكيل مي‌دهد، مطالعات چنداني در رابطه ‌با ابعاد مختلف آن انجام نشده است. در پژوهش حاضر به بررسي ترجمه‌هاي يك رمان نوجوان از منظر مؤلفه‌هاي هويت فرهنگي پرداخته شده است. طبق تعريف هاليدي، عناصر هويت فرهنگي در رمان شناسايي شد. سپس دو ترجمه‌ي فارسي آن بررسي شد تا با انتخاب رويكردي فرهنگي، مؤلفه‌هايي مشخص شوند كه بيشتر دستخوش دست‌كاري شده بودند. بررسي‌ها نشان داد كه مهم‌ترين مؤلفه‌هاي هويت فرهنگي در رمان بررسي‌شده زبان، غذا، حرفه و تحصيلات، رويكردهاي هستي‌شناختي و روابط هستند. بررسي ترجمه‌ها نشان داد كه از ميان مؤلفه‌ها، زبان بيشتر دستخوش دست‌كاري شده است؛ زيرا لهجه‌هاي اجتماعي كه در رمان، نسل اول مهاجران به آمريكا و همچنين نوجوانان را نشان‌دار مي‌كنند در ترجمه تبديل به زبان استاندارد شده‌اند. به‌علاوه، گرچه محتواي جنسي رمان در ترجمه‌ها به‌طور كلي حفظ شده بود، اما با تكنيك‌هاي حذف، خلاصه‌سازي و تلطيف تا حدي دستخوش تغيير گرديده بود. اين مشاهده، با درنظرگرفتن رويكردهاي هستي‌شناختي شخصيت‌ها كه در تعارض با رويكرد غالب در جامعه ايران است، ولي در ترجمه‌ها معمولاً بدون دست‌كاري منتقل شده است، تأييدكننده‌ي اين ادعاست كه سخت‌گيري‌ها در ترجمه‌ي آثار، كم‌رنگ‌تر از تأليف هستند. براي بررسي تأثير دست‌كاري‌ها بر كليّت ترجمه، مشاهدات از منظر مفهوم «آميختگي» هومي بابا به بحث گذاشته‌شد تا نقش لهجه‌ي اجتماعي در هويت فرهنگي برجسته شود. درنهايت، باتوجه‌به جايگاه ادبيات ترجمه‌شده‌ي نوجوان در ايران، نظام چندگانه‌ي روند حاضر توجيه شد.