بررسي ابعاد زهكش روباز در اراضي تجهيز، نوسازي و يكپارچه‌سازي شده شاليزاري

براي كنترل سطح ايستابي هنگام برداشت محصول برنج و كشت گياه دوم در اراضي شاليزاري، احداث سامانه‌هاي زهكشي اجتناب‌ناپذير است. يافتن بهترين گزينه طراحي زهكش از ديدگاه مسائل محيطي و اقتصادي اهميت بسياري دارد. پژوهش حاضر با هدف بررسي عملكرد زهكش روباز در كنترل سطح ايستابي در كشت گياه برنج و گياه دوم در اراضي شاليزاري انجام شد. در اين راستا، عملكرد زهكش‌هاي روباز شامل بار آبي و شدت تخليه آب به زهكش در دوره رشد گياهان برنج و كشت دوم با استفاده از مدل HYDRUS-2D شبيه‌سازي شد. براي واسنجي و اعتبارسنجي مدل HYDRUS-2D، اطلاعات مورد نياز از 130 هكتار از اراضي شاليزاري روستاهاي نوده، جيرسر و نوپاشان در شهرستان صومعه‌سرا، در سال 1398 برداشت شد. پارامترهاي بافت خاك، جرم مخصوص ظاهري و حقيقي، تخلخل و سرعت نفوذ اندازه‌گيري شدند. همچنين بار آبي به‌صورت ماهانه در منطقه اندازه‌گيري شد. پس از اعتبارسنجي مدل HYDRUS-2D، گزينه‌هاي مختلف طراحي زهكش روباز شامل عمق و عرض كف در مدل اجرا و نتايج آن مورد مقايسه قرار گرفت. بررسي نتايج شبيه‌سازي نشان داد كه مدل HYDRUS-2D دقت مناسبي در شبيه‌سازي روند تغييرات بار آبي دارد. شاخص‌هاي ارزيابي مدل شامل R2، RMSE، nRMSE و MAE در مرحله واسنجي به ترتيب 0/98، 4/39 سانتي‌متر، 1/6% و 3/55 سانتي‌متر و در مرحله اعتبارسنجي به ترتيب 0/98، 4/33 سانتي‌متر،1/67% و 3/37 سانتي‌متر به‌دست آمد. نتايج شبيه‌سازي نشان داد كه زهكش روباز با عمق و عرض كف 200 و 170 سانتي‌متر در طول دوره كشت برنج و كشت دوم به ترتيب با ميزان تخليه زه‌آب برابر 726440 و 169960 سانتي‌متر مكعب بر واحد طول زهكش و ضريب عكس‌العمل به ترتيب 0/293 و 0/583 در روز، داراي بالاترين عملكرد در كنترل سطح ايستابي بود. مقادير ضرايب عكس‌العمل نشان داد كه زهكش روباز پتانسيل خوبي براي دستيابي به اهداف زهكشي شامل توسعه برداشت مكانيزه برنج و همچنين توسعه كشت دوم در منطقه نداشت.