منصب ‏پذيري و همكاري با حكومت‏‎ ستمگر در سيرۀ سياسي امام صادق(ع)

گزاره‏‎هاي متفاوتي در منابع روايي و تاريخي دربارۀ همكاري با حاكمان ستمگر و به تعبيري پذيرش پُست و مقام از سوي آنان وجود دارد. به‌رغم گزارش‏‎هايي كه بيانگر نهي از همكاري با حكومت است، برخي صحابيان امام صادق(ع) با خلافت عباسي در زمينه‏‎هاي مختلف همكاري داشته‏‎اند و از سوي دستگاه خلافت، مناصبي مانند حاكميت، قضاوت و خزانه‏‎داري را عهده‏‎دار بوده‏‎اند. پرسش‏‎هاي متعدد شيعيان از امام(ع) دربارۀ منصب‏‎پذيري و همكاري با حكومت، نشان از فضاي عمومي حرمت‏‎شماريِ همكاري و در مواردي نيز بيانگر تمايل برخي شيعيان به همكاري است. نوشتار حاضر با رويكرد تاريخي و بر پايۀ گزارش‏‎هاي موجود، با تكيه بر بيان مصاديق، توصيف و تحليل و نيز بهره‏‎مندي از منابع مختلف و تحقيقات جديد كوشيده است به اين پرسش پاسخ دهد كه همكاري با حكومت در سنت و سيرۀ سياسي امام صادق(ع) چه جايگاهي دارد. يافته‏‎هاي تحقيق نشان مي‏‎دهد همكاري هدفمند در چارچوب ارزش‏‎هاي ديني نه‌تنها منعي ندارد، حتي در مواردي سفارش شده است. گويا حرام‏‎پنداريِ همكاري و منصب‏‎پذيري، افزون بر فرقۀ خوارج، از سوي زيديان نيز تبليغ و تأكيد مي‏‎شد؛ زيرا آنان باورمندان به قيام مسلحانه در هر شرايطي بودند. امام صادق(ع) با انتخاب راه ميانه و اعتدال، همكاري سودمندانه را براي شيعه برگزيد تا هم شيعه را از خطر انزوا دور نگه دارد و هم از تقويت‏ ستمكاري پرهيز داده باشد.