ديناميك رفتاري قدرت بازار و نوسانات قيمت در زنجيره بازاريابي محصولات باغي ايران

نگراني در مورد قدرت بازار و رفتار غيررقابتي در بخش كشاورزي گسترده است؛ مطالعات نشان مي‌دهد كه كشاورزان از نظر ساختاري در موقعيت ضعيف‌تري نسبت به ساير بازيگران بازار قرار دارند و بازيگران قوي‌تر در زنجيره‌تأمين به‌طور سيستماتيك از موقعيت قوي‌تر خود به بهاي زيان كشاورزان و مصرف‌كنندگان سوء استفاده مي‌كنند. در اين مطالعه به برآورد و بررسي رفتار قدرت بازار با استفاده از رويكرد سازمان صنعتي جديد (شاخص لرنر) و مدل اقتصادسنجي مارك آپ؛ براي داده‌هاي هفتگي قيمت در زنجيره بازاريابي محصولات باغي(محصول منتخب پرتقال) پرداخته شده است. نتايج حاصل از برآورد شاخص لرنر براي دوره 1394-1399نشان مي‌دهد؛ ميانگين قدرت بازاري عمده‌فروشان 48 درصد و قدرت بازاري خرده‌فروشان 38 درصد است؛ مقدار 38 درصد به‌دست آمده را مي‌توان اينگونه تفسير كرد كه 38 درصد تفاوت بين قيمت خرده‌فروشي و قيمت عمده‌فروشي مربوط به قدرت بازاري است و 62 درصد اين تفاوت براساس هزينه نهايي تعيين شده است. به بيان ديگر خرده‌فروشان با استفاده از قدرت بازاري خود توانسته‌اند 38 درصد بيشتر از قيمت تعيين شده بر اساس برابري قيمت با هزينه نهايي كه شرط بازار رقابتي است از مصرف‌كننده دريافت كنند. همچنين نتايج مدل مارك آپ نيز نشان‌دهنده تأثير تغيير قيمت در هر سطح بازار بر قدرت بازاري ساير سطوح بازار است.