بازخواني دوگانه علم و دين از ديدگاه علامه جعفري و الهيات عصب‌شناسي

دوگانه علم و دين، از مباحث مطرح بين‌رشته‌اي است كه حاكي از تنش طولاني ميان طرفداران آن‌ها در طول تاريخ بشر است. در چند دهه اخير نيز با رشد چشمگير علم و نياز بشر به بازيابي مجدد دين همچون سايبان مقدس، تبيين نسبت ميان علم و دين بيش‌ازپيش احساس شده است. هدف اين پژوهش، بازخواني اين نسبت در تفكر علامه جعفري و الهيات عصب‌شناسي با روش اسنادي است. الهيات عصب، به‌عنوان شاخه‌اي از علم، بيانگر ايده جديدي براي حل ناسازگاري و تنش ميان علم و دين است. مطابق ادعاي الهيات عصب، مي‌توان با تبيين رابطه علم و دين، به اثبات همبستگي ميان تجارب و پديده‌هاي ديني افراد، به كشف زمينه‌هاي همسان و مشترك در زندگي معنوي آن‌ها دست‌يافت. جعفري در پرتو حيات معقول، ضمن توجه به اهميت و جايگاه دانش در تفكر اسلامي، به تبيين نسبت اين دو پرداخته است. نتايج اين پژوهش حاكي از اين است كه الهيات عصب همچون انديشه علامه جعفري، ضمن نفي تضاد ميان علم و دين، بر وحدت و يكپارچگي اين دو معتقد است. افزون‌براين، با وجود اشكالات مبنايي و روش‌شناسي در الهيات عصب، همچون خلط روش ميان علوم طبيعي و علوم انساني، ابتنا بر الهيات طبيعت و نارسا بودن تعريف دقيق علم و دين، مي‌توان بر زمينه‌هاي تقريب اين دو انديشه تمركز داشت؛ بدين‌معناكه الهيات عصب هم‌سو با انديشه جعفري، مي‌تواند با پرهيز از فروكاستن دين و پديده‌هاي ديني در ترازوي علم تجربي، توجه به محدوديت‌هاي علم، از تعميم نارواي يافته‌هاي علم تجربي جلوگيري كرده، تنها به‌عنوان روش جديدي در تبيين ارتباط‌هاي چهارگانه، بشر را به درك تازه‌اي از مباحث ديني و معنوي برساند.