مطالعه تطبيقي پرتره هاي شاهان متقدم و متأخر قاجار منقوش بر سكه ها و مدال ها از منظر نشانه شناسي اجتماعي

به عنوان يك امر تاريخي، با در نظر گرفتن ميزان تأثير سواد مخاطبين متون در كيفيت تفسير، همواره خوانش و تحليل يك متن تصويري به كمك رمزگان ها و نشانه هاي نهفته در آن، امكان‌پذير گشته است. در اين ميان، سكه ها و مدال هاي منقوش به نقش شاهان قاجار، به مثابه متون تصويري نشاندار در فرآيند نشانه‌شناسي، مي‌توانند به عنوان رسانه‌هاي گفتماني مطرح گردند كه در آنها شاهان در مقام فرستنده، پيام هايي را به مخاطبان انتقال مي‌دهند. سكه‌ها جدايي از نقش اقتصادي، همواره حامل پيام هاي سياسي، فرهنگي، اجتماعي و بيانگر قدرت طبقه حاكم بوده اند؛ از اين رو وجه نمادين سكه ها هميشه بر وجوه ديگر غالب بوده است. اين پژوهش با هدف به كارگيري دو روش نشانه شناسي (بارت و گريمس) در جهت تحليل و تطبيق پرتره هاي شاهان منقوش بر سكه‌هاي قاجار، و تفسير نشانه‌هاي موجود، در تلاش است تا با استفاده از روش كيفي و با رويكرد توصيفي- تحليلي و تطبيقي، به اين پرسش‌ها پاسخ دهد كه 1. تصاوير، بيانگر چه مضامين فكري و هژمونيك در دو دوره متقدم و متأخر در عصر قاجار هستند؟ و 2. چه گفتمان هايي از طريق اين تصاوير برساخته مي شوند؟ از اين رو پژوهش حاضر در پاسخ به پرسش هاي فوق به اين نتيجه رسيد كه در اين عصر، شاهان قاجار با قرار دادن تصوير خود بر روي سكه ها به عنوان روشي در جهت اقتدارگرايي سياسي، در پي جاودانه ساختن خود، مشروعيت بخشيدن به حاكميت خويش، متجلي ساختن شوكت شاهانه و هژموني سلطان، در سطح ملي و فراملي بوده اند. نتايج حاكي از آن است كه در دوره متقدم، ضمن پايبندي حاكمان به حفظ هويت بومي و اصالت ملي، گفتمان هاي فرهي، قدرت بي بديل، و شكوه و ثروت، حاكم بوده است. در ابتداي دوره متأخر، ضمن گرايش به سوي مدرنيته، با كمي نرمش، گفتمان هاي همدلي، مشاركت و تجدد، و در ادامه اين دوره نيز گفتمان ارعاب و تهديد و همچنين انفعال، به گفتمان هاي قبلي افزوده مي گردد.