مطالعه تطبيقي تزيينات گره‌چيني و آلت‌هاي گره به كار رفته در گنبدهاي غفاريه و كبود شهر مراغه

گره‌چيني، يكي از منظم‌ ترين تزيينات هندسي است كه با فراگيري اسلام گسترش يافت. در ميان حكومت هاي مختلف اسلامي، عهد ايلخاني يكي از درخشان ترين دوره‌ هاي شكوفايي و رونق هنر و معماري با كاربرد گره‌سازي در ايران است. از بناهاي فاخر اين دوره گنبد كبود، و گنبد غفاريه، واقع در شهرستان مراغه است كه سطوح خارجي اين بناها داراي گره‌ چيني هايي با خصوصيات متفاوت و آلت هاي گره زيادي هستند كه بطور خلاقانه در هر يك به كار برده شده‌ اند. هدف اين پژوهش، شناخت نوع گره ‌چيني‌ ها، تحليل خصوصيات و ويژگي آن ها؛ كاربرد آلت‌ هاي گره در اين بناها و مقايسه و تطبيق ميان آن­هاست كه وجوه افتراق و اشتراكشان را آشكار سازد. تحقيق حاضر در صدد پاسخ ‌دهي به اين سوالات است كه نوع گره چيني ها و جايگاه آلت ‌هاي گره در سطوح خارجي گنبد كبود و گنبد غفاريه چگونه است؟ و داراي چه اشتراكات و افتراقاتي نسبت به يكديگر هستند؟ مقاله پيش رو به روش تطبيقي ـ توصيفي انجام گرفته و اطلاعات، تركيبي از منابع كتابخانه‌ اي و مشاهدات ميداني است. نتايج نشان مي‌ دهند: با وجود اين كه هر دو بنا متعلق به يك دوره است؛ اما دو نوع گره‌چيني با دو اجراي متفاوت در هر دو بنا به كار رفته است. بدين صورت كه گره‌ چيني گنبد غفاريه با تلفيق آجر و كاشي معرق بصورت نيمه برجسته ساخته شده و آلت‌ هاي گره بطور مجزا با كاشي معرق در مقرنس‌ ها استفاده شده است؛ اما گره چيني ‌هاي گنبد كبود تماماً با آجرهاي برش خورده با اندازه تقريباً يكسان به شيوه معرق ‌كاري و تماماً برجسته ساخته شده‌­اند؛ همچنين بيشتر آلت ‌هاي گره كاربرد مجزا ندارند.