پايش و پيش‌بيني عوامل اقليمي مؤثر بر تحرك‌پذيري تپه‌هاي ماسه‌اي با استفاده از شاخص لنكستر (مطالعۀ موردي: دير، استان بوشهر)

تپه‌هاي ماسه‌اي از مهم‌ترين و حساس‌ترين لندفرم‌هاي حساس به فرسايش بادي‌اند كه ميزان فعاليت آن‌ها بسته به شدتِ تأثير عوامل متعدد اقليمي و زميني، متفاوت است. ﻣﺤﺪودۀ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ، ﻳﻜﻲ از ﺷﻬﺮﺳﺘﺎنﻫﺎي اﺳﺘﺎن ﺑﻮﺷﻬﺮ در ﺟﻨﻮب اﻳﺮان ﻗﺮار دارد كه همواره فعاليت تپه‌هاي ماسه‌اي مشكلات فراواني را براي مردم محلي ايجاد كرده است. به‌منظور كاهش خسارات ناشي از آن، شناسايي تپه‌هاي ماسه‌اي فعال و عوامل تأثيرگذار بر آن‌ها، امري ضروري است. لذا در اين تحقيق، ابتدا روند پارامترهاي اقليمي بارندگي، دما، تبخير و تعرق، سرعت باد و پديدۀ ريزگرد با منشأ محلي و غيرمحلي در مقياس‌هاي سالانه مورد بررسي قرار گرفت. به اين منظور، از داده‌هاي ساعتي سرعت باد، كد پديده‌هاي گردوغبار، داده‌هاي بارندگي، دماي هوا و تبخير و تعرق ايستگاه دير در دورۀ آماري 1989 تا 2018 استفاده شد. سپس با محاسبۀ درصد فراواني بادهاي فرساينده و شاخص خشكي، با بهره‌گيري از شاخص لنكستر وضعيت تحرك‌پذيري ماسه‌هاي روان در منطقه، طي دورۀ آماري 30 ساله مورد واكاوي قرار گرفت. به‌منظور پيش‌بيني اثر تغيير احتمالي عوامل اقليمي بر تحرك‌پذيري ماسه‌هاي روان از آزمون تحليل حساسيت استفاده شد. نتايج نشان داد ميزان فعاليت تپه‌هاي ماسه‌اي طبق شاخص لنكستر طي دورۀ آماري 30 ساله كاملاً فعال است و بر اساس شاخص خشكي منطقه در سه كلاس فراخشك، خشك و نيمه‌خشك و در معرض خطر بيابان‌زايي واقعي، بسيار شديد و شديد قرار دارند. بر اساس آزمون تحليل حساسيت مشخص شد چنانچه در آينده درصد فراواني بادهاي بيشتر از آستانۀ فرسايش در منطقۀ دير 30% افزايش يابد، فعاليت و حركت تپه‌هاي‌ ماسه‌اي 30% افزايش نشان مي‌دهد، درحالي‌كه با افزايش 30 % بارندگي 23% كاهش در فعاليت تپه‌هاي ماسه‌اي مشاهده مي‌شود.