برآورد اجزاي واريانس ژنتيكي اسيدهاي‌چرب آفتابگردان در شرايط آبياري معمولي و تنش خشكي با روش تجزيه لاين × تستر

اين ارزيابي به‌منظور برآورد اجزاي واريانس ژنتيكي اسيدهاي‌چرب آفتابگردان در دو شرايط جداگانه آبياري معمولي و تنش خشكي در طي دو سال زراعي 1399 و 1400 در كرج اجرا شد. مواد گياهي مورد بررسي شامل 12 هيبريد حاصل از تلاقي چهار لاين برگرداننده باروري با سه لاين نرعقيم (تستر) بود كه در دو آزمايش جداگانه در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار ارزيابي شدند. تنش خشكي باعث كاهش عملكرد روغن (34 درصد)، درصد روغن (شش درصد)، اسيد استئاريك (4.7 درصد) و اولئيك (10.6 درصد) و افزايش اسيدهاي پالميتيك (12 درصد) و لينولئيك (2.8 درصد) شد. در هر دو شرايط، اثر متقابل لاين × تستر نقش بيشتري را در توجيه واريانس هيبريدها از نظر ميزان اسيدهاي‌چرب داشت كه نشان دهنده نقش بارز اثرات غير افزايشي در كنترل ژنتيكي اين خصوصيات است. در شرايط آبياري مطلوب عملكرد روغن، درصد روغن و اسيد استئاريك تحت تأثير هر دو نوع اثرات افزايشي، غالبيت و اسيدهاي‌چرب پالميتيك، اولئيك و لينولئيك در كنترل اثرات غالبيت بودند. در شرايط تنش خشكي به‌جز درصد روغن كه در كنترل اثرات افزايشي ژن بود، بقيه خصوصيات در كنترل اثرات غالبيت بودند. بر اساس نتايج اين بررسي تركيب اسيدهاي‌چرب اصلي آفتابگردان عمدتاً در كنترل اثرات ژنتيكي غير افزايشي بوده و روش‌هاي مبتني‌بر دورگ گيري و تهيه ارقام هيبريد مي تواند در اصلاح آفتابگردان از نظر تركيب اسيدهاي‌چرب مورد استفاده قرار گيرد.