ارزيابي تنوع ژنتيكي صفات فنولوژي و اجزاي عملكرد دانه كنجد (Sesamum indicum L.)، در منطقه دشتستان با روش‌هاي آماري چند متغيره

كنجد به‌دليل مقاومت بالا به خشكي گياهي مطلوب براي شرايط محيطي نامناسب است. آزمايش‌ ژنوتيپ هاي مختلف در شرايط آب و هوايي مختلف نقش اساسي در انتخاب بهترين ژنوتيپ‌ها قبل از آزادسازي تجاري يك رقم و شناسايي صفات گياهي دارد كه بايد در طول آزمايش‌هاي به نژادي براي آن محيط مورد پايش قرار گيرند. در مطالعه حاضر 10 لاين اميد بخش حاصل از آزمايش هاي مقدماتي عملكرد به همراه 6 رقم محلي از مناطق گرم، جهت ارزيابي سازگاري به‌صورت طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در دو سال زراعي 1398 و 1399 در اقليم دشتستان در استان بوشهر بررسي شدند. در طول فصل رشد صفات فنولوژي، اجزاي عملكرد دانه و عملكرد دانه اندازه گيري شد. تجزيه واريانس مركب اختلاف معني داري را بين ژنوتيپ‌هاي مختلف براي صفات ارتفاع بوته، ارتفاع اولين شاخه فرعي، ارتفاع اولين كپسول، تعداد شاخه فرعي، تعداد كپسول در گياه، طول كپسول، طول ناحيه كپسول دهنده، تعداد دانه در كپسول و عملكرد دانه نشان داد. بر اساس مقايسه ميانگين صفات و تجزيه باي پلات ژنوتيپ هاي شماره 12 (Local Dashtestan)، 2 (SES97-103)، 7 (SES97-110) و 15 (Local Jiroft) با عملكرد بالاتر شناسايي شدند. ژنوتيپ هاي شماره 5 (SES97-105) و 14 (SES97-124) با 104/5 روز و ژنوتيپ شماره 4 (Local Darab1) با 111 روز كمترين و بيشترين تعداد روز تا رسيدگي را نشان دادند. صفت ارتفاع اولين كپسول بيشترين همبستگي فنوتيپي (0.56) و ژنتيكي (0.78) مثبت و معني دار را با عملكرد نشان داد. صفات روز تا انتهاي گل دهي و روز تا رسيدگي فيزيولوژيك همبستگي ژنتيكي منفي را با عملكرد نشان دادند. تجزيه خوشه اي، 16 ژنوتيپ كنجد را به چهار گروه مجزا از هم تفكيك كرد. بر اساس تجزيه رگرسيون صفت ارتفاع اولين كپسول به‌عنوان حساس ترين صفت در پيش بيني عملكرد ژنوتيپ هاي كنجد در اقليم دشتستان شناسايي شد كه به نظر مي رسد در طول برنامه هاي به نژادي بايد مدنظر به‌نژادگران قرار گيرد.