شناخت تحولات سازمان فضايي ناحيه روستايي زبرخان طي بازه زماني 23 ساله (1375-1398)

مقدمه: يكي از مشكلات اساسي توسعه فضايي به ويژه در كشورهاي كمتر توسعه‌يافته، گسيختگي سازمان فضايي مبتني بر رابطه تعاملي ميان سكونتگاه‌ها است. سازمان فضايي دهستان زبرخان شهرستان نيشابور نيز از اين قاعده مستثني نيست. كوشش در راستاي انتظام فضايي سكونتگاه‌ها، مي‌تواند زمينه‌ساز پيشبرد برنامه‌هاي توسعه در سطوح گوناگون به شمار آيد. در اين راستا، شناخت ظرفيت‌ها و قابليت‌هاي سكونتگاه‌هاي روستايي و تنظيم صحيح و بسامان نحوه ارايه خدمات مناسب به آنها به منظور بهره‌گيري عقلايي از اين قابليت‌ها، از گام‌هاي اوليه و اساسي است كه بايد به نحوي متين و استوار برداشته شود. هدف پژوهش: پژوهش حاضر به تحليل و ارزيابي سازمان فضايي دهستان زبرخان و تغييرات رخ داده در آن، طي دوره زماني 23 ساله (1375-98)، مي‌پردازد.روش‌شناسي تحقيق: پژوهش حاضر به لحاظ هدف، كاربردي و از حيث روش‌شناسي، توصيفي- تحليلي است. شيوه گردآوري داده‌ها كتابخانه‌اي و ميداني بوده است. كه به جهت دست‌يابي به اهداف تحقيق، با رويكرد فضايي و با روش علمي به تبيين تغيير و تحولات رخ داده طي 23 سال گذشته در سازمان فضايي ناحيه‌ي روستايي زبرخان شهرستان نيشابور مي‌پردازد. جامعه آماري تحقيق، شامل 29 سكونتگاه شهري و روستايي واقع در دهستان زبرخان شهرستان نيشابور است.قلمرو جغرافيايي پژوهش: قلمرو جغرافيايي تحقيق، دهستان زبرخان شهرستان نيشابور است. بخش زبرخان شامل سه دهستان است كه دهستان زبرخان به عنوان پرجمعيت‌ترين دهستان شناخته مي‌شود.يافته‌ها و بحث: يافته‌ها نشان داد كه عدم توزيع مناسب خدمات و نبود تعادل فضايي سبب‌ساز افزايش جابه‌جايي و حركت بين سكونتگاه‌هاي انساني در سطح دهستان شده است. از اين‌رو سه سكونتگاه قدمگاه، باغشن و درود با رتبه‌هاي اول تا سوم به مكان‌هاي اصلي تردد درون ناحيه-اي تبديل شده‌اند.نتايج: نتايج حاصل از تحليل جريان‌ها بيانگر آن است كه الگوي جريان‌ها به صورت روابط يكسويه است و پيوندهاي مكمل، دوسويه و هم‌افزا شكل نگرفته است. اين الگو مطابق با نظريه قطب رشد با حاكميت شهرهاست و هنوز با الگوي شبكه منطقه‌اي فاصله زيادي دارد. به طور كلي مي‌توان اينگونه عنوان كرد كه سازمان فضايي دهستان زبرخان فاقد تعادل فضايي است كه با ايجاد تعادل در توزيع امكانات و خدمات مي‌توان به توسعه متعادل و پايدار و سازمان فضايي بهينه دست يافت.