آنتي‌بادي‌نماها: منشاء، توليد و كاربردها

امروزه رويكرد بسياري از محققين بيولوژي و بيوتكنولوژي تلاش براي جايگزيني مولكول‌هاي تكامل يافته طبيعي با مولكول نماهاي ساخته دست بشر است تا از اين طريق بتوانند در چالش عبور از محدوديت هاي حاصل از تكامل طبيعي، بتوانند از كل تنوع بالقوه بهره‌برداري نموده و به مولكول هاي جايگزين دست يابند. اين مولكول‌ها كه عموماً مولكول‌هاي مايمتيك ناميده مي‌شوند به لحاظ منشا و ساختار متفاوت از انواع طبيعي بوده، ولي مي‌توانند از ظرفيت هاي كاملاً مشابه با مولكول‌هاي طبيعي برخوردار باشند. تاكنون كاربردهاي متنوع آنتي‌بادي‌نما‌ها در تحقيقات، تشخيص و درمان به‌طور گسترده توسعه يافته و مزايا و معايب آن‌ها روشن شده است. برخورداري از اندازه كوچك، حذف تغييرات بعد از ترجمه، افزايش تمايل اتصال ليگاندي، افزايش پايداري دمايي، فعاليت در دامنه pH گسترده و فقدان پيوند دي‌سولفيدي ساختاري و... از ملاحظات اساسي در معرفي مجموعه آنتي‌بادي‌نماها مي باشد. از آنجايي‌كه داربست اوليه اين مولكول‌ها، دمين‌هاي شناخته شده از پروتئين‌هاي انساني بوده مبرا از واكنش ايمنولوژيك مي باشند. تاكنون آنتي‌بادي‌نماهاي معرفي شده شامل دارپين‌ها، اويمرها، پپتيدهاي آپتامري يا افيمرها، اتريمرها، افي‌بادي‌ها، ادنكتين‌ها، آنتي‌كالين‌ها، دمين‌هاي كونيتز، ناتين‌ها و فينومرها هستند كه جهت مكان‌يابي و تصويربرداري in vivo، تشخيص مولكولي در نمونه‌هاي زيستي، درمان سرطان و بيماري‌هاي التهابي و دارو رساني طراحي و توليد شده‌اند. در اين مقاله ابتدا به معرفي اوليه، پايه و اساس و كاربردهاي آنتي‌بادي‌نماها پرداخته و سپس منشا و طرز ساخت و كاربردهاي تخصصي به‌همراه محدوديت‌هاي احتمالي و چشم‌انداز آينده آن ها به تفكيك بحث خواهد شد.