بررسي اصالت رسالۀ مداد الخطوط منسوب به ميرعلي هروي در مقايسه با رسالۀ خط و سواد از مجنون رفيقي

ميرعلي هروي (ف. 951 ق.) از بزرگ‌ترين استادان خط نستعليق است كه حتي در زمان حيات خود نزد پادشاهان و حاكمان ازبك، شبه‌قاره هند و عثماني به شهرت بسيار رسيده بود. مجنون رفيقي نيز از خوشنويسان و شاعران هم دوره با او است كه مؤلف سه رساله در آموزش خوشنويسي است. او در زمان خود صاحب نام بوده، اما به خاطر نداشتن آثار شناخته‌شده و چه‌بسا شاگردان و پيروان برجسته، به مرور شهرت وي كاهش يافته است. منسوب كردن رساله هاي كهن آموزش خوشنويسي به مشاهير خوشنويسي، داراي سابقه است. يكي از آنها، انتساب رساله آداب المشق باباشاه اصفهاني به ميرعماد قزويني است. به جهت شهرت عالمگير ميرعلي، رساله خط و سواد مجنون رفيقي هروي، پس از دوره صفوي به ميرعلي منسوب شده است. اين انتساب سبب شده تا پژوهشگران معاصر يقين كنند كه رساله اي با نام مدادالخطوط از ميرعلي هروي وجود دارد و اين خطا باعث شده تا بارها بازنشر شده و مورد استفاده و استناد دانشجويان و پژوهشگران حوزه هنرهاي اسلامي قرار گيرد. در اين مقاله، فرض بر اين است كه شخصي با دست‌كاري جزئي در رساله خط و سواد از مجنون رفيقي، آن را با عنوان مدادالخطوط به نام ميرعلي هروي كرده است. اين پژوهش با روش كتابخانه اي و مبتني بر شيوه توصيفي تحليلي با استفاده از منابع چاپي و دست‌نوشته‌هاي خطي صورت گرفته است. پس از معرفي دو خوشنويس و دو رساله يادشده، با روش مطالعه تاريخي، منابع دست اول در اواخر دوره تيموري و عصر صفوي بررسي شده و سپس متن دو رساله با هم تطبيق داده شده است. در نتيجه، ساختگي بودن اين رساله در سده سيزدهم هجري و عدم انتساب آن به ميرعلي هروي به اثبات رسيده است.