ارزيابي پتانسيل عملكرد ژنوتيپ‌هاي گندم ديم در شرايط بهره‌بردار

ارزيابي و نمايش پتانسيل ارقام جديد و لاين‌هاي اميد‌بخش در مزارع زارعين به منظور معرفي ارقام و لاين‌هاي جديد اصلاحي و نفوذ بيشتر آن ها در مزارع حائز اهميت است. به همين منظور، تعداد 33 رقم و لاين‌ انتخابي از برنامه هاي اصلاحي گندم مؤسسه تحقيقات كشاورزي ديم و ارسالي از مركز تحقيقات بين‌المللي ايكاردا در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در مزارع زارعين شهرستان كوهدشت ارزيابي شدند. نتايج عملكرد دانه ژنوتيپ‌ها نشان داد، ارقام كبير و پايا و لاين‌هاي G17، G18 و G31 به ترتيب با ميانگين‌هاي عملكرد دانه 5280، 3985، 4210، 4003 و 3950 كيلوگرم در هكتار بيشترين عملكرد دانه را دارا بودند. ارزيابي ژنوتيپ‌ها از نظر شاخص انتخاب ژنوتيپ ايده‌آل (SIIG) نيز نشان داد، ارقام كبير و پايا و لاين‌هاي G31، G18، G29، G17، G16 با بيشترين مقدار شاخص SIIG (به ترتيب 0/822، 0/720، 0/791، 0/779، 0/767، 0/736 و 0/745) جزء برترين ژنوتيپ‌ها بودند. ژنوتيپ‌هاي G13 و G27 با مقدار SIIG كمتر (به ترتيب 0/582 و 0/576) جزء ژنوتيپ‌هاي ضعيف از نظر اكثر صفات مورد ‌ارزيابي بودند. نتايج اين مطالعه نشان داد عملكرد بيوماس، تعداد دانه در سنبله، شاخص برداشت و زودرسي را مي‌توان بعنوان معيار گزينش مناسب براي شناسايي ژنوتيپ‌هاي پرمحصول در برنامه به‌نژادي گندم ديم در نظر گرفت. همبستگي مثبت و قوي بين شاخص SIIG و عملكرد دانه بيانگر سهم بيشتر عملكرد دانه در مقدار شاخص SIIG بود. بر اساس نتايج تجزيه خوشه‌اي، ژنوتيپ‌ها به سه گروه ژنوتيپ‌هاي زودرس با عملكرد دانه بالا (گروه 1)، ژنوتيپ‌هاي ديررس با عملكرد دانه پايين (گروه 2) و ژنوتيپ‌هاي زودرس با عملكرد دانه پايين (گروه 3) گروه‌بندي شدند. ژنوتيپ‌هاي با عملكرد بالا و زودرس در گروه 1 مي‌توانند به عنوان ژنوتيپ‌هاي اميدبخش براي كاشت در ديم زارهاي مناطق گرمسير و يا به عنوان والدين براي بهبود عملكرد و ساير خصوصيات مطلوب زراعي در برنامه به‌نژادي گندم ديم در نظر گرفته شوند.