پژوهشي در انتساب «اربعين الحقايق» به غزالي

نسخه‌اي عكسي به شماره ۱۱۳ در كتابخانه مينَوي در دست است كه حاوي رساله «اربعين الحقايق» است كه به ابوحامد محمد غزالي نسبت داده شده است؛ محتواي اثر با تفكرات غزالي همخواني ندارد و انتساب آن به غزالي مشكل بزرگي را پيش روي پژوهشگران قرار مي‌دهد. با بررسي اين نسخه مشخص مي‌شود كه محتواي اين نسخه نمي‌تواند به خامه غزالي باشد؛ زيرا، نخست: در آن به مواردي اشاره شده است كه قطعاً مخالف مواضع كلامي رسمي و هميشگي غزالي بوده است؛ مانند اشاره به وقوع حقيقي عهد اَلست در معناي ظاهري آن، كه مخالف موضع قاطع غزالي است، و حذف اقرار به زبان و عمل به اركان از محتواي ايمان كه با عقايد شافعيان اشعري ناسازگار است؛ دوم: سبك متن با سبك شخصي غزالي و سبكي كه در عصر او رايج بوده است بسيار متفاوت است؛ سوم: نسخه‌هايي كه وجود دارد همگي متاخر و نامستند هستند به گونه‌اي كه هيچ كمكي به بررسي صحت انتساب نمي‌كنند. در اين مقاله نشان داده شده است كه اين اثر نمي‌تواند از غزالي باشد و در نهايت تصحيح اخير آن مورد نقد قرار گرفته است.