مولفه هاي متعارض معرفتي در انديشه ماكس شلر

ماكس شلر در مقام بنيان ‌گذار جامعه‌ شناسي معرفت، ضمن بررسي نسبت ميان شناخت‌ انسان با زمينه‌هاي اجتماعي در كنار امور واقعي و انضمامي، عناصر ايده‌آل و ارزش‌ها را نيز در تحليل خود مورد توجه قرار داده است. در اين ميان يكي از اهداف مهم وي در تلفيق مباحث جامعه ‌شناختي با مضامين فلسفي، نيل به شناختي جامع، از انسان بوده است. شلر به رغم اذعان به تأثير عوامل اجتماعي، اصلِ انديشه را مقوله مستقلي مي ‌داند كه نمي ‌توان تمامي آن را به عوامل بيروني فروكاست؛ همين نكته وجه امتياز مهم شلر به شمار مي ‌آيد، چرا كه وي برخلاف بسياري از ديدگاه هاي متأخر، تكوين معرفت را تنها به تأثير شرايط تاريخي و اجتماعي منوط نكرده و در كنار آن، ويژگي هاي انساني را نيز مورد توجه قرار مي ‌دهد. از نظر وي در نگاهي جامع به انسان، افزون بر عقل، بايد وجوه عاطفي، احساسي و نيز ارزشي او را نيز مورد توجه قرار داد. در اين نوشتار با تحليل رويكرد پديدارشناسانه شلر از جمله در قلمرو اخلاق، تلاش مي‌ گردد نشان داده شود كه چگونه شلر با تلفيق حوزه ‌هاي مختلف، از دوگانه ‌سازي ‌هاي معمول فراتر رفته و جامعه شناسي معرفت را بسط داده است. يافته ‌هاي حاصل از اين روند حاكي از آن است كه كليّت پروژه ي فكري شلر، تلاش براي تلفيق و همراهي حوزه ه‌ايي از معرفت بشري است كه در بدو امر متعارض به نظر مي‌ رسند و قابل جمع به شمار نمي ‌آيند؛ اما شلر با نگاهي جامع و فراگير به انسان و جامعه، بدان ‌ها توجه نموده و بر آن است كه از فروكاستن آنها به بخشي خاص اجتناب ورزد.