تحليل ارتباط فضايي بين پوشش گياهي با توزيع ازون سطحي با تأكيد بر نقش پيش‌عنصريِ ايزوپرن در مناطق مختلف كلانشهر تهران

انتشار ايزوپرن از گياهان به عنوان بزرگترين منبع شناخته شده در جهان از تركيبات آلي فرار غير متان است كه نشان دهندۀ انتقال مستقيم كربن و نشانۀ واكنش گياهان در برابر جوّ است. برآورد شده كه بيش از 90 درصد انتشار ايزوپرن از گياهان در ساعات اوج فوتوسنتز (11 تا 20) است. با توجه به اينكه ايزوپرن، پيش آلايندۀ ازون است و اثر مستقيم آن در انتشار ازون بيشتر در زيست سپهر مشخص مي شود؛ شناسايي مناطق مولد اين پيش آلاينده در مناطق داراي پوشش گياهي از طريق پايش داده‌هاي ازون تروپوسفري، هدف اصلي اين پژوهش است. داده هاي ازون از ايستگاه هاي سنجش آلودگي هوا و ايستگاه هاي پايش سازمان محيط زيست از سال 2002 تا 2018 تهيه و پس از توليد نقشۀ NDVI شهر تهران، تجزيه و تحليل مبتني بر روش همبستگي بين متغيرها انجام گرديد. نتايج نشان داد از ساعت 11 تا 20 در مناطقي كه شاخص پوشش گياهي در شعاع يك كيلومتري هر ايستگاه بيشتر باشد، ميزان ازون انتشار يافته نيز بيشتر است و ارتباط معناداري بين اين دو وجود دارد كه حاكي از توليد ايزوپرن توسط گونه هاي غالب درختي و درختچه اي در اينگونه مناطق است. ايزوپرن عمدتاً از درختاني با رشد سريع مانند صنوبر، بيد، اوكاليپتوس، اقاقيا، چنار و ... توليد مي‌شود كه مي تواند موجب تشديد آلودگي ازون در سطح زمين شود؛ لذا به شهرداري هاي مناطق مختلف كلانشهر تهران توصيه مي شود قبل از توسعۀ فضاي سبز جديدي، شناسايي دقيق گونۀ متناسب با محيط زيست شهري و اثر آلايندگي آنها به صورت كاملا علمي صورت گيرد و در صورت ضرورت، حتي الامكان كاشت اينگونه درختان در مناطقي صورت پذيرد كه در معرض شرايط كاتاليزور توليد ايزوپرن قرار نداشته باشند.