الگوهاي گردشي جو و دوره‌هاي فرين تر و خشك فصل زمستان در جنوب‌شرق ايران

منطقه فراخشك و خشك جنوب شرق ايران، نمونه بارزي از يك منطقه متأثر از رويدادهاي فرين اقليمي به مانند سيل و خشكسالي مي باشد. در اين مطالعه، با هدف درك علل و فرايندهاي منجر به رخداد دوره هاي فرين زمستانه در منطقه جنوب شرق ايران، وردايي‌هاي زماني فضايي دوره هاي فرين تر و خشك زمستانه و ارتباط رخداد آنها با گردش مقياس سينوپتيك جو بررسي شده است. داده هاي شبكه اي مقياس ماهانه از شاخص استاندارد شده بارش-تبخير و تعرق (SPEI01) و داده هاي ميانگين روزانه ميدان‌هاي ارتفاع ژئوپتانسيل تراز 500 هكتوپاسكالي (HGT500) از داده هاي شبكه اي بازكاوي‌شده NCEP-NCAR به‌ترتيب براي براي ارزيابي دوره هاي فرين تر و خشك و تيپ هاي گردشي جو زمستاني در يك دوره 55 ساله (2015-1960) استفاده شده است. ارزش‌هاي خارج از محدوده 1.5+ تا 1.5- از شاخص مزبور به‌ترتيب اساس تعيين دوره هاي تر و خشك فرين لحاظ شده اند. با اجراي يك تحليل مؤلفه اصلي (PCA) با دوران واريماكس بر روي ماتريس همبستگي از حالت تجزيه S داده‌هاي SPEI01، سه منطقه فرعي با وردايي اقليمي مستقل شناسايي شدند. سپس، الگوهاي گردش جو روزانه مقياس سينوپتيك به تيپ گردشي (CTs) دوازده‌گانه بر اساس اجراي تكنيك تحليل خوشه اي غيرسلسله‌مراتبي k-means به پيروي از استبان و همكاران (2005)، تقسيم شده اند. ارتباط بين CTs با دوره هاي تر و خشك فرين در منطقه جنوب شرق ايران با اعمال شاخص عملكرد (PI) بر روي داده هاي بارش روزانه ايستگاه‌هاي نماينده مناطق فرعي بررسي شده است. يافته ها بيانگر يك ارتباط معني دار بين رخداد CTs و دوره هاي فرين تر و خشك در ايستگاه‌هاي نماينده مناطق فرعي مي باشد. تيپ گردشي CT1+ سهم غالب در رخداد دوره هاي تر فرين و تيپ هاي گردشي CT1- و CT2+ در رخداد دوره هاي فرين خشك در زيرمنطقه شرق و جنوب شرق (ايستگاه زاهدان) دارا مي باشد. در زيرمنطقه ساحلي جنوبي، تيپ هاي گردشي CT2- سهم غالب در رخداد دوره هاي فرين تر و تيپ هاي گردشي CT4- و CT6- در رخداد دوره هاي فرين خشك دارا مي باشند. سهم تيپ گردشي CT5- در رخداد دوره هاي تر فرين و تيپ گردشي CT1+ در زيرمنطقه شمال و شمال غربي بيشينه مي باشد.