نقش‌هاي معنايي حالت دستوري «به‌اي» در زبان روسي و روش‌هاي بيان آنها در زبان فارسي

در زبان روسي حالت «به اي» يكي از شش حالت دستوري به شمار مي آيد. با كمك حالت «به اي» پنج نقش معنايي يعني پذيرنده، پذيرنده اطلاعات، تجربه گر، بهره ور/زيان ديده و عضو دوم رابطه، بيان مي شوند. از آن جايي كه زبان فارسي فاقد مقوله «حالت» است، ابزارهاي نحوي ديگري را براي بيان مفاهيمي كه در زبان روسي با حالت «به اي» نمايانده مي شوند، به كار مي برد. در مقاله حاضر، با بهره گيري از روش هاي زبان شناختي، از قبيل روش تحليل مقابله اي، روش تحليلي-توصيفي و همچنين در چارچوب نظريه ظرفيت، كوشيديم تا روش هاي اصلي بيان پنج نقش معنايي را به زبان فارسي ارائه دهيم. در زبان فارسي اين نقش هاي معنايي وابسته به نوع و معنايِ هسته خود، به روش هاي مختلف بيان مي شوند. پذيرنده، پذيرنده اطلاعات در صورتي متمم فعل عمل كنند، اغلب به صورت مفعول غير مستقيم بيان مي شوند. بهره ور/زيان ديده وابسته به معناي فعل، مي تواند به سه روش زير بيان مي شود: مفعول غير مستقيم، مفعول مستقيم و متمم اضافه اي. هنگامي كه نقش هاي معنايي پذيرنده، پذيرنده اطلاعات و بهره ور/زيان ديده متمم اسم به شمار مي آيند، در زبان فارسي اين نقش ها بر عهده گروه حرف اضافه اي است كه در نقش وابسته پسين گروه اسمي عمل مي كند. هنگامي كه تجربه گر متمم فعل و قيد گزاره اي باشد، به صورت ضمير متصل در جمله غير شخصي يا به صورت فاعل در جمله شخصي بيان مي شود. اگر تجربه گر متمم صفت كوتاه باشد، در زبان فارسي، آن نقش مفعول غير مستقيم را ايفا مي كند. نقش معنايي عضو دوم رابطه وابسته به نوع و معناي هسته خود، به صورت متمم اضافه اي، مفعول غير مستقيم، مسند و وابسته پسين گروه اسمي بيان مي شود.