تعامل نظام اخلاقي و روايت شناسي در رمان: روايت‌شناسي اخلاق گرايانه در رمان خداي چيزهاي كوچك اثر ارونداتي روي

در مقالۀ حاضر، با استفاده از روش كيفي ـ توصيفي به بررسي سنجه‌هاي اخلاقي تنيده در شگردهاي روايي رمان خداي چيزهاي كوچك، اثر نويسندۀ هندي ‌ارونداتي روي، پرداخته شده است. چارچوب نظري مطالعه از دو بخش روايت‌شناسي و فلسفۀ اخلاق تشكيل شده است. بر اين اساس، نظريۀ روايت‌شناسي بلاغي جيمز فيلان براي بررسي شگردهاي روايت و فلسفۀ اخلاق چارلز تيلور براي ارزيابي مفاهيم اخلاقي رمان برگزيده شده است تا مفاهيم اخلاقي معاصر در ساختار روايت بررسي شود. فيلان داوري‌هاي اخلاقي را رابطۀ پوياي ميان موقعيت اخلاقي گفتن و گفته مي‌داند؛ به اين صورت كه اخلاقِ گفته، يعني ابعاد اخلاقي كنش ميان شخصيت‌ها، در كنار اخلاق گفتن، يعني شگردهاي روايت، كاركرد بلاغي روايت را شكل مي‌دهد. نويسندگان مقاله به اين پرسش پاسخ داده‌اند كه نويسندۀ روايت ادبي چگونه درك اخلاقي مخاطب را با شيوه‌هاي روايت‌پردازي عمق مي‌بخشد. نتيجۀ پژوهش نشان مي‌دهد اصلي‌ترين سنجه‌هاي اخلاقي كه روي به آن‌ها توجه داشته، مفاهيم مربوط به اصالت هويت و ضرورت اعتباربخشي به ديگري است. تجلي غياب امر اخلاقي در خرده‌روايت‌هاي متعدد در كنار استفاده از ابعاد زباني روايت، اخلاق گفته را به‌نمايش مي‌گذارد. از سوي ديگر استفاده از روايت غيرخطي و نيز شگرد كانوني‌سازي به نويسنده اين امكان را داده تا از طريق اخلاق گفتن در بياني زيبايي‌شناسانه، گفتمان اخلاقي خود را به مخاطب منتقل كند.