بررسي تنوع ژنتيكي و بيوشيميايي شش توده ريحان Ocimum basilicum L.

موفقيت بهنژادگران گياهي به ميزان تنوع ژنتيكي موجود در گياهان و خويشاوندان وحشي آن‌ها بستگي دارد. آگاهي از فاصله و خويشاوندي ژنتيكي امكان سازماندهي ذخاير ارثي، نمونه برداري موثر از ژنوتيپ ها و استفاده بهتر از تنوع را فراهم مي كند. اين تحقيق به‌منظور بررسي تنوع ژنتيكي شش توده ريحان (L. Ocimum basilicum) و نيز ارزيابي پاسخ بيوشيميايي آن ها به شرايط كم آبياري و تراكم در گلخانه مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي استان اصفهان طي آزمايش فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار به اجرا درآمد. توده هاي ريحان (شامل توده افغاني سبز، قائميه بنفش، قهجاورستان سبز، اردستان سبز، مباركه سبز و مهيار بنفش) با دو تراكم 6.6 و 20 بوته در متر مربع، به صورت جوي و پشته هايي به فواصل cm 50 كشت شدند. بذرهاي اين توده ها بر روي پشته هايي به فاصله ي cm 30 (در تراكم 6.6 بوته در متر مربع) و cm 10 (در تراكم 20 بوته در متر مربع) قرار گرفتند. آبياري به‌صورت قطره‌اي با استفاده از تشتك تبخير و در قالب سه تيمار 60 ،80 و100 درصد ظرفيت زراعي انجام شد، همچنين در اين آزمايش 12 جفت آغازگر AFLP جهت بررسي تنوع ژنتيكي مورد استفاده قرار گرفتند. براساس نتايج بدست آمده در تمام شرايط آبياري توده افغان بالاترين درصد اسانس را نشان داد. در بين توده هاي مورد مطالعه بالاترين ميزان كاتالاز، پراكسيداز و سوپراكسيد ديسموتاز به ترتيب با مقادير 0.62، 0.44 و 0.53 ميكرومول بر دقيقه بر گرم وزن تر) به توده قهجاورستان و بالاترين مقادير كلروفيل a وb  (1.49 و 0.76 ميلي گرم بر گرم وزن تر) به توده مباركه اختصاص داشت. در رابطه با تنش كم آبي مشخص شد كه اعمال تيمارهاي 80 و 60 درصد ظرفيت زراعي به ترتيب منجر به افزايش 4 و 19 درصدي كاتالاز، 6 و 22 درصدي پراكسيداز و 5 و 20 درصدي سوپراكسيد ديسموتاز گرديد. به‏طور كلي توده افغان بالاترين ميزان تحمل به تنش را نشان داد. براساس تجزيه و تحليل نتايج حاصل از AFLP هر آغازگر به‌طور ميانگين توليد 10.51 باند چندشكل كرد و آغازگر11 بيشترين توليد باند را در بين آغازگرها به خود اختصاص داد. ارزيابي ماتريس شباهت بيانگر بيشترين تشابه ژنتيكي بين توده هاي مباركه و اردستان به ميزان 0.99 بود و كمترين تشابه ژنتيكي مربوط به توده هاي اردستان و مهيار بود كه به ميزان 0.71 بدست آمد. بطوركلي براساس نتايج بدست آمده، از توده هايي با كمترين تشابه ژنتيكي (اردستان و مهيار) مي توان در برنامه هاي اصلاحي به عنوان والد استفاده كرد كه منجر به ايجاد نتاج با تنوع ژنتيكي بالاتر مي شود. همچنين توده افغان مي تواند در برنامه هاي اصلاحي مقاوم به تنش به عنوال والد مطلوب لحاظ گردد.