حفظ ذخاير ژنتيكي گونه زبان‌گنجشك (ون) (Fraxinus excelsior L.) در فراسرد

گونه درخت جنگلي زبان‌گنجشك (ون) (Fraxinus excelsior L.)، در IUCN، جزو گروه گياهان در معرض تهديد، به علت گسترش بيماري مرگ ون مي‌باشد. به‌همين دليل، حفظ ذخيره ژنتيكي اين گونه اهميت زيادي دارد. ذخيره‌سازي بذر و اندام گياهي در شرايط فراسرد، روشي بسيار كارآمد در نگهداري بلندمدت ژرم‌پلاسم گونه‌هاي گياهيست. بذرهاي ون از منطقه سنگده استان مازندران جمع‌آوري شدند. از تيمارهاي مختلف آب‌گيري براي نگهداري بذرهاي ون در فراسرد استفاده شد. به همين منظور از ‌تيمارهاي گليسرول 30 درصد، محلول شيشه‌اي شدن و كاهش رطوبت بذر پيش از ورود به نيتروژن مايع استفاده شد. بذرهاي تيمارشده پس از 24 ساعت از نيتروژن مايع خارج و ذوب شدند. سپس به‌همراه بذرهاي شاهد از نظر زنده‌ماني و خصوصيات جوانه‌زني بررسي گرديدند. بيشترين درصد قوه ناميه (92%) و درصد جوانه‌زني بذرها (36%) مربوط به تيمار كاهش رطوبت بود. ميزان رطوبت بذر ون در زمان رسيدگي 5 درصد وزني بود. در تيمار كاهش رطوبت‌ كه بذرها در دسيكاتور حاوي سيليكاژل تحت شرايط خلأ قرار گرفتند، رطوبت بذرها 1/66 درصد نسبت به زمان رسيدگي كاهش يافت. كاهش رطوبت بذر از كريستاله شدن و پارگي غشاءها در نيتروژن مايع جلوگيري مي‌كند. ‌تيمارهاي گليسرول 30% و شيشه‌اي شدن نيز موفقيت‌آميز بود، اما احتمالا به جنين بذر آسيب زده و موجب كاهش ‌درصد زنده‌ماني بذرها مي‌شود. به‌اين‌ترتيب بذرهاي ون جمع‌آوري شده، با استفاده از فناوري فراسرد و به‌كارگيري ‌تيمار كاهش رطوبت، به‌دليل بازدهي بالاتر و عدم نياز به استفاده از مواد شيميايي، در بانك فراسرد مؤسسه تحقيقات جنگلها و مراتع كشور ذخيره شدند تا براي مدت طولاني حفظ شوند و از انقراض اين گونه ارزشمند و منحصربه‌فرد جلوگيري شود.