بررسي توليد علوفه در منابع ژنتيكي زراعي و وحشي برخي شبدرهاي يكساله ايران با استفاده از آب سبز در مناطق نيمه‌مرطوب معتدل كشور

شبدر وارداتي برسيم (Trifolium alexandrinum)، يكي از مهمترين گونه شبدر زراعي براي استفاده در مناطق نيمه مرطوب معتدل همانند برخي از مناطق شمالي كشور است كه ساليان متمادي در جنوب و شمال كشور كشت مي‌شود. جهت افزايش تنوع شبدر در سيستم‌هاي زراعي، طي سال‌هاي گذشته منابع ژنتيكي شبدرهاي يك‌ساله وحشي موجود در كشور جمع‌آوري و ارزيابي شده‌اند. ولي واكنش اين منابع در مناطق نيمه مرطوب معتدل شمال كشور از نظر توليد علوفه بررسي نشده است. لذا به اين منظور، تعداد 17 نمونه ژنتيكي شبدر، از 8 گونه ، شامل سه گونه زراعي T. alexandrinum، T. resupinatum، T. incarnatum و 5 گونه وحشي شامل T. angustifolium ، T. echinatum، T. diffusum، T. lappaceum و T. purpureum به همراه رقم محلي شبدر برسيم در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار طي دو سال (1398 و 1399) در شرايط ديم گرگان كشت و ارزيابي شدند. رطوبت مورد نياز گياه با استفاده از بارندگي‌هاي طبيعي تامين شد. بعد از برداشت، علوفه خشك هر كرت محاسبه و داده‌هاي دو سال بصورت آشيانه اي تجزيه واريانس شدند و مقايسه ميانگين‌ها به روش دانكن صورت گرفت. نتايج تجزيه واريانس، تفاوت معني‌داري را در بين گونه‌ها نشان داد كه ميانگين عملكرد علوفه خشك در گونه‌هاي T. diffusum و T. resupinatum بترتيب 2063 و 6120 كيلوگرم در هكتار بود. نتايج نشان داد كه شبدرهاي T. incarnatum و T. resupinatum بيشترين و شبدرهاي T. lappaceum و T. purpureum كمترين ضريب تغييرات توليد علوفه در طي دو سال داشتند. اين تحقيق نشان داد كه برخي منابع ژنتيكي شبدر برسيم موجود در بانك ژن ملي ايران، همچنين نمونه‌هاي ژنتيكي 50TN00250 (شبدر ايراني) و 50TN00708 (T. echinatum) قابليت استفاده بصورت كشت مستقيم براي توليد علوفه در مناطق شمالي كشور با بارش بين 425.5 -212.4 ميلي متر در سال را دارند. ولي شبدرهاي وحشيT. purpureum 50TN00555، T. lappaceum 50TN01238، T.angostifolium 50TN01548 و T. diffusum 50TN01443 به علت ضريب تغييرات كم آنها در شرايط باراني متفاوت و پايين بودن عملكرد آنها، نياز به تحقيقات به نژادي بيشتر براي استفاده در مناطق شمالي دارند.