تأثير محرك اسيدساليسيليك بر ميزان زيست‌توده و برخي ويژگي‌هاي بيوشيميايي ريشه‌هاي مويين گياه شابيزك (Atropa belladonna L.)

توليد سريع و انبوه متابوليت‌هاي ثانويه از طريق روش‌هاي شيميايي عمدتاً پرهزينه، مشكل و غيرممكن است. با توجه به اهميت اقتصادي اين متابوليت‌ها و توليد اندك آنها در گياهان دارويي، راهكارهايي مانند كشت ريشه‌هاي مويين و استفاده از محرك‌هاي زيستي و غيرزيستي براي افزايش اين متابوليت‌ها پيشنهاد شده است. تجمع تروپان آلكالوئيد آتروپين در شابيزك (Atropa belladonna L.) اهميت زيادي در صنعت داروسازي دارد. در اين پژوهش، با استفاده از سويه A7 باكتري آگروباكتريوم رايزوژنز (Agrobacterium rhizogenes)، ريشه مويين تراريخت در گياه شابيزك توليد شد. تراريختي ريشه‌هاي مويين به‌وسيله آزمون PCR مورد تأييد قرار گرفتند. نتايج حاصل از آزمون PCR صحت تكثير قطعه bp780 براي ژن rolB را در ريشه‌هاي مويين تراريخت نشان داد. در ادامه اين تحقيق، اثر غلظت‌هاي مختلف (صفر، 125، 250 و 500 ميكرومولار) اسيدساليسيليك در دو زمان تيمار 24 و 48 ساعت بر ميزان توليد آتروپين، ميزان رشد گياه و فعاليت آنزيم‌هاي آنتي‌اكسيداني در ريشه‌هاي مويين شابيزك بررسي شد. داده هاي جمع‌آوري شده به صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار تجزيه واريانس شدند. نتايج تجزيه واريانس نشان داد كه اثر غلظت اسيدساليسيليك بر كليه صفات معني‌دار بود (P 0.01). اثر زمان بر ميزان آتروپين و آسكوربات پراكسيداز و اثر متقابل تيمار در زمان بر ميزان آتروپين، كاتالاز و گاياكول پراكسيداز معني دار بود(P 0.01, 0.05) . نتايج نشان داد كه اثر غلظت‌هاي مختلف اسيدساليسيليك به‌طوركلي موجب كاهش معني‌دار رشد ريشه‌هاي مويين در مقايسه با كشت‌هاي شاهد شد و كمترين ميزان وزن ‌تر و خشك ريشه‌هاي مويين (2.79 و 0.148 گرم) در غلظت 500 ميكرومولار اسيد‌ساليسيليك در مقايسه با شاهد‌ (6.76 و 0.273گرم) بدست آمد. بااين‌حال، براساس آناليز GC/MS، بيشترين ميزان آتروپين (11 برابر بيشتر از شاهد) در تيمار 250 ميكرومولار اسيدساليسيليك در مدت زمان 24 ساعت بدست آمد. بيشترين ميزان فعاليت آنزيم كاتالاز و گاياگول پراكسيداز، به ترتيب در غلظت هاي 250 و 125 ميكرومولار اسيدساليسيليك به مدت 24 ساعت و بيشترين ميزان فعاليت آنزيم آسكوربات پراكسيداز در غلظت 250 ميكرومولار اسيدساليسيليك در مقايسه با شاهد بدست آمد. براساس نتايج، چنين استنباط مي‌شود كه محرك اسيدساليسيليك در غلظت‌هاي پايين، براي علامت‌رساني سلول مفيد بوده و باعث تحريك توليد متابوليت‌هاي ثانويه شده اما در غلظت‌هاي بالا، موجب اختلال در رشد ريشه‌هاي مويين مي‌شود.