مطالعۀ تطبيقي نقش گريفين در هنر هخامنشيان و هنر سلجوقيان

بيان مسئله: گريفين از انواع موجودات تركيبي در اساطير كهن است كه با بدن شير، گوش اسب، سر و بال عقاب جلوه مي‌كند. اين موجود در طي ادوار تاريخي ايران حضور داشته كه نمايانگر اهميت آن در ميان ايرانيان است. با‌اين‌حال، نقاط مبهمي در چگونگي ارتباطِ گريفينِ دوران پيش از اسلام با گريفينِ دوران اسلامي، وجود دارد. بنابراين در اين پژوهش، گريفين به‌عنوان نقشمايه زينتيِ پركاربرد در دو دوره تاريخي مهم ايران، هخامنشيان در دوران باستان و سلجوقيان در دوران اسلامي مورد مطالعه قرار گرفته است.هدف پژوهش: هدف از اين مقاله مطالعه نحوه تأثيرات، تفاوت‌ها و شباهت‌هاي ميان نقش گريفين در هنر هخامنشي و هنر سلجوقي، با رويكرد تطبيقي است.روش پژوهش: درهمين راستا، با بهره‌مندي از روش توصيفي-تحليلي، بيست‌و‌يك اثرِ منقوش به گريفين در هر دو دوره تاريخي، در جداولي جداگانه مورد بررسي و قياس قرار داده شد.نتيجه‌گيري: نتايج حاصل از مطالعه تطبيقي نشان مي‌دهد كه با وجود تفاوت‌ها، اين نقوش اغلب از لحاظ ساختاري، حالات بدني و ويژگي‌هاي بصري به يكديگر شباهت داشته‌اند. از منظر نمادشناسي اغلب داراي مفاهيم مشتركي چون ماهيت پادشاهي، قدرت و ثروت، نگهبانِ گنجينه؛ و همچنين متأثر از باورهاي آييني، نماد خير، باطل‌كننده سحر و جادو و محافظ درخت زندگي‌اند. هرچند در برخي آثار هخامنشي، گريفين با وجه اهريمني، در تقابل خير و شر به‌نمايش درآمده است. درمجموع شباهت‌ها و تفاوت‌ها، گوياي اثرپذيري گريفين دوره سلجوقي از نقش مشابه خود در دوره هخامنشي است و عواملي چون سيطره سياسي، اقتدار سلطنت، اعتقادات مذهبي و فرهنگ عاميانه در شكل‌گيري و كاربرد آنها نقش داشته است.